Nietolerancja na gluten wiąże się z trzema chorobami: celiakię, nieceliakalną nadwrażliwość na gluten oraz alergię na pszenicę. Każda z nich charakteryzuje się odmiennymi mechanizmami. W jaki sposób rozpoznaje się te schorzenia oraz jakie leczenie stosuje? Wyjaśnia specjalista gastroenterologii.
Celiakia jest chorobą wrodzoną, która dawniej kojarzona była z wiekiem dziecięcym, a obecnie coraz częściej pojawia się również u dorosłych. Polega na wytwarzaniu przeciwciał, które niszczą komórki jelitowe, powodują skrócenie kosmków, zaburzenia wchłaniania i powstanie przewlekłego procesu zapalnego.
Jest to choroba łącząca w sobie chorobę autoimmunologiczną z alergią, co znaczy, że powstanie przeciwciał jest związane z kontaktem z glutenem, który wyzwala tę reakcję.
Objawy ze strony przewodu pokarmowego w przypadku celiakii to m.in.
- biegunka,
- bóle brzucha,
- wzdęcia,
- afty w jamie ustnej,
- spadek masy ciała,
- złuszczenie wątroby
Mogą także występować objawy ze strony innych narządów: zapalenie opryszczkowe skóry, niedokrwistość wynikająca z niedoboru żelaza lub witaminy B12, opóźnienie dojrzewania płciowego, późniejsze wystąpienie pierwszej miesiączki, niepłodność, poronienia, przedwczesna menopauza. Może pojawić się także opóźnienie wzrostu.
Nieleczona celiakia może doprowadzić także do choroby nowotworowej, w szczególności do chłoniaka jelita cienkiego.
Jeśli chodzi o diagnostykę celiakii, to u dorosłych standardem postępowania jest wykonanie biopsji śluzówki dwunastnicy, ocena kosmków i nacieku zapalnego, a także badanie przeciwciał przeciw transglutaminazie tkanowej lub endomysium, które będą obecne u osób z celiakią, narażonych na gluten.
Po rozpoznaniu tej choroby i wdrożeniu diety bezglutenowej, po kilku miesiącach ponownie wykonuje się testy. Jeżeli występuje wówczas odbudowa kosmków, zanik stanu zapalnego i zaniknięcie przeciwciał z krwi, świadczy to o rzetelnym przestrzeganiu diety przez pacjenta, co umożliwia wyeliminowanie objawów choroby.
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten. To kolejna z chorób związana z nietolerancją na gluten. Objawy to głównie:
- bóle brzucha,
- biegunki,
- wzdęcia.
Występują w krótkim czasie po spożyciu glutenu i zanikają do kilku dni po wykluczeniu go z diety. Aby rozpoznać to schorzenie konieczne jest wcześniejsze wykluczenie celiakii oraz alergii na pszenicę.
Innym schorzeniem jest alergia na pszenicę będącą głównym źródłem glutenu. Objawy w jej przypadku to:
- bóle brzucha,
- biegunki,
- nudności,
- wymioty,
- gazy.
Mogą również wystąpić objawy spoza przewodu pokarmowego, takie jak atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, skurcz oskrzeli, wodnisty katar, a w skrajnych sytuacjach nawet wstrząs anafilaktyczny.
Dolegliwości również występują w krótkim czasie po ekspozycji. Jeśli chodzi o diagnostykę, są to próby prowokacyjne oraz diagnostyka serologiczna, polegająca na oznaczeniu poziomu przeciwciał swoistych klasy IgE.
