Kodeks walki z rakiem

Istnieją czynniki niemodyfikowalne związane z wiekiem, płcią, karnacją i uwarunkowaniami genetycznymi. Nie mamy na nie wpływu, więc nie możemy całkowicie uniknąć choroby nowotworowej - mówi dr Ewa Nowakowska-Zajdel, onkolog, kierownik Oddziału Onkologii Klinicznej Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego nr 4 w Bytomiu.

Jest też szereg czynników modyfikowalnych, związanych ze stylem życia , które mają ogromne znaczenie w procesie nowotworzenia. To palenie tytoniu, spożywanie alkoholu, dieta i aktywność fizyczna. Wpływ na nie ma każdy z nas. Możemy je wykluczyć, zminimalizować, by zmniejszyć ryzyko zachorowania lub  ponownego zachorowania na chorobę nowotworową - podkreśla dr Nowakowska-Zajdel.

Palenie papierosów i narażenie na dym tytoniowy, czyli palenie bierne to jedna z najczęstszych przyczyn wielu nowotworów złośliwych u osób dorosłych.

Najczęściej mówi się o raku płuca, ale jest cała grupa nowotworów, w przypadku których związek między ich występowaniem a paleniem jest jednoznaczny i niepodważalny. To nowotwory głowy i szyi, np. rak gardła, rak wargi, rak języka. To także rak krtani, żołądka, trzustki,  gruczołu krokowego, nerki czy pęcherza moczowego. Rak jelita grubego jest także częściej stwierdzany u palaczy - wymienia dr Łukasz Głogowski, onkolog z  Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego nr 4 w Bytomiu.

Palenie warto rzucić w każdym momencie, choć oczywiście stopień zmniejszenia ryzyka choroby nowotworowej zależy od tego, jak długo ktoś palił i ile czasu minęło od rzucenia nałogu.

Musimy też mieć świadomość, że chorzy na raka płuca to nie tylko palacze czy osoby narażone na dym tytoniowy. To są również osoby, które nigdy nie sięgały po papierosa - dodaje dr Ewa Nowakowska-Zajdel.

Utrzymywanie prawidłowej masy ciała jest jednym z ważniejszych elementów, który może nam pomóc zmniejszyć ryzyko rozwoju raka oraz innych chorób: nadciśnienia, miażdżycy, otyłości i cukrzycy typu 2. 

Nadwaga i otyłość to czynnik wpływający na rozwój wielu nowotworów, przede wszystkim układu pokarmowego m.in. raka jelita grubego, ale także raka płuc, a w przypadku kobiet raka piersi i trzonu macicy - mówi dr Łukasz Głogowski. Na masę ciała mamy wpływ - musimy zdrowo się odżywiać i ruszać się.

Szkodzą nam produkty wysokoprzetworzone, wysokokaloryczne i "wzbogacane" o różne substancje, które przedłużają ich trwałość - wylicza dr Łukasz Głogowski. Powołując się na piramidę żywienia, apeluje, byśmy codziennie  spożywali surowe warzywa i owoce i pełnoziarniste produkty zbożowe. Dieta powinna zawierać też nabiał ze szczególnym uwzględnieniem kefirów i jogurtów.

Rzadko powinniśmy jadać słodycze. Lepiej zastąpić je właśnie świeżymi owocami albo orzechami. Rzadko powinniśmy też spożywać czerwone mięso i najlepiej wcale nie jedzmy produktów typu fast-food. Powinniśmy unikać nadmiernego solenia, słodzonych napojów, pokarmów bogatych w tłuszcze zwierzęce. Zwracajmy uwagę na wielkość porcji - mówi onkolog.

W zapobieganiu chorobom nowotworowym pomaga ruch. Aktywność fizyczna znajduje się u podstawy aktualnej piramidy żywienia. Potrzebujemy około 30 minut umiarkowanego wysiłku fizycznego dziennie w ramach  profilaktyki wielu chorób, w tym raka. Osobom już chorującym na nowotwory też zalecany jest umiarkowany ruch np. spacer.

Ta aktywność fizyczna powinna być dostosowana do wieku, płci, chorób współistniejących i zaawansowania procesu nowotworowego, wydolności ogólnej i stanu klinicznego chorego - podkreśla dr Ewa Nowakowska-Zajdel.

Badania profilaktyczne mają na celu wczesne wykrywanie procesów przednowotworowych i nowotworów na wczesnym etapie.

Mammografia, cytologia, kolonoskopia to główne badania przesiewowe ukierunkowane na te nowotwory, które występują najczęściej - mówi dr Ewa Nowakowska-Zajdel. Dodaje, że jest niewielka grupa nowotworów dziedzicznych, jak w przypadku nosicieli mutacji genu BRCA1 i BRCA2, którzy mają swoje oddzielne, wcześniej wdrożone badania profilaktyczne. Z tymi mutacjami wiąże się rak piersi, rak jajnika. Również osoby, u których w rodzinie wystąpił rak jelita grubego, powinny badać się wcześniej niż większość populacji.

Kolonoskopię należy zrobić u osób powyżej 50. roku życia, ale jeśli ktoś w rodzinie miał krewnego pierwszego stopnia, u którego rozpoznano raka jelita grubego, to takie badanie powinien wykonać już po 40. roku życia - podkreśla dr Łukasz Głogowski.

Wśród czynników ryzyka zachorowania na nowotwory są też wirusy i bakterie. Warto szczepić się przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.

Drugim istotnym wirusem jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), który jest odpowiedzialny w 90 proc. za zachorowanie na raka szyjki macicy. Jest też czynnikiem ryzyka raka kanału odbytu, nowotworów głowy i szyi. Powinno się prowadzić szczepienia dziewcząt i chłopców przed inicjacją seksualną - mówi dr Ewa Nowakowska-Zajdel.

Uwaga na słońce i nadmierne opalanie. Unikajmy solariów i stosujmy kremy z filtrami. Obserwujmy zmiany na skórze. W ocenie podejrzanych zmian skórnych możemy posłużyć się akronimem ABCDE.

A pochodzi od słowa asymetria - jeśli zmiana jest asymetryczna to jest to sygnał alarmujący. B pochodzi od słowa border czyli granica - jeśli znamię nie ma równego obrysu, jest "pozaciągane" to też jest to niepokojące. C pochodzi od słowa color - ciemniejsze plamki, bardziej wysycone barwnikiem powinny niepokoić. Litera D odnosi się do rozmiaru zmiany- jeśli ma ona powyżej 6 mm należy ją skonsultować z lekarzem. W przypadku litery E są dwie interpretacje : elevation czyli jeśli zmiana jest wypukła lub evolution czyli stare znamię w jakiś sposób się zmienia, to też należy to uznać jako objaw alarmujący - wyjaśnia dr Łukasz Głogowski.