Pierwsza wizyta dziecka u logopedy. Jak się przygotować?

Do logopedy możemy zgłosić się zawsze, gdy coś nas zaniepokoi w rozwoju malucha. Mitem jest, że pracuje i bada się tylko dzieci mówiące. Czasem trzeba ustalić, czemu mowa się nie pojawia. Oczywiście przy niemowlakach badanie polega na obserwacji oraz szczegółowym wywiadzie z opiekunami. Warto przyjść na wizytę, gdy:

• dwumiesięczne niemowlę nie uśmiecha się do nas świadomie
• roczne dziecko nie mówi ani jednego słowa
• dwulatek nie składa dwóch słów. Proste zdania np: "daj to"
• trzylatek nie buduje zdań
• czterolatek nie mówi lub zastępuje głoski, w, f, d, t, s, z ,c, dz, k, g, l, ś, ź, ć, dź. Nie opowiada, nie widzi związków przyczynowo-skutkowych
• pięciolatek nie mówi głosek szumiących: sz, ż, cz, dż
• sześciolatek nie mówi głoski: r
• dziecko mówi niepłynnie i wiążą się z tym napięcia i tiki obserwowane w ciele
• dziecko konsekwentnie nie mówi w określonych sytuacjach (np. szkole czy przedszkolu)
• jakąkolwiek głoskę realizuje międzyzębowo - wystawiając język na zewnątrz buzi
• brzmienie jakiejkolwiek głoski odbiega od normy
• dziecko ma trudności w wykształceniu wspólnego pola uwagi, nie koncentruje się w sposób adekwatny do wieku na oglądaniu książek, zabawkach razem z rodzicem
• zamienia głoski dźwięczne na bezdźwięczne lub odwrotnie: "papcia" zamiast "babcia", "fota" zamiast "woda"

Im więcej podamy szczegółów, tym więcej damy specjaliście możliwości pomocy. Dlatego warto jeszcze w domu przypomnieć sobie pewne fakty z życia dziecka. Musimy pamiętać, że im mniejszy pacjent, tym bardziej diagnoza będzie opierała się na wywiadzie z rodzicem. Logopeda podczas pierwszej wizyty może pytać o: 

• przebieg ciąży i brane przez matkę leki 
• poród (czy był naturalny czy poprzez cesarskie cięcie i czy były komplikacje) 
• ocenę stanu zdrowia dziecka po urodzeniu (uszkodzenia, waga, punkty w skali Apgar, podejrzenie niedotlenienia) 
• rozwój dziecka (w którym miesiącu dziecko uśmiechnęło się świadomie, raczkowało, zaczęło chodzić, gaworzyć, powiedziało pierwsze znaczące słowo, zaczęło mówić zdaniami). Zdarza się, że rodzice prowadzą notatki z rozwoju w pierwszych miesiącach. Warto je zabrać na wizytę lub przypomnieć sobie te fakty z innymi członkami rodziny 
• choroby dziecka (przeziębienia, anginy, zapalenia uszu, alergie), pobyty w szpitalu. Jeśli posiadamy badania słuchu lub opinię laryngologa również może być pomocna w ocenie rozwoju dziecka 
• karmienie (czy dziecko było karmione piersią czy butelką, czy ma problemy z jedzeniem łyżeczką, jak długo i jak często używało smoczka) 
• rodzina (czy występowały wady wymowy i opóźnienia) 
• życie społeczne (jak maluch radzi sobie w żłobku, przedszkolu, szkole - jeśli mamy opinie wychowawców, weźmy je ze sobą - czy nawiązuje kontakty z rówieśnikami na placu zabaw, czy jest rozumiane przez otoczenie) 
• zabawa (w co lubi się bawić, czy łatwo uczy się wierszyków i piosenek, ile czasu spędza przed komputerem, telefonem, telewizorem, tabletem) 

Podczas badania logopeda musi ustalić, które głoski dziecko wypowiada, a z jakimi ma problem. Najczęściej to oglądanie zestawu obrazków, które dziecko nazywa. Obrazki są tak dobrane, aby każda głoska pojawiła się na początku, na końcu i w środku wyrazu. Bywa, że to badanie przeprowadza się w formie luźnej rozmowy lub zabawy. Postarajmy się wytworzyć przyjazną atmosferę i nie odpowiadać za dziecko. Powstrzymajmy się od komentarzy: "no przecież wiesz", "powtórz za mną" itd. Jeśli dziecko np. nie chce rozmawiać z obcymi, ale mówi w domu, uprzedźmy o tym specjalistę już podczas umawiania wizyty.

Logopeda ocenia też słuch fonematyczny. To nie jest medyczne badanie. Słuch fonematyczny pozwala człowiekowi rozróżniać i przetwarzać mowę na znaczenia. Logopeda będzie więc na przykład sprawdzał, czy dziecko rozróżnia słowa "kura" i "góra". 

Celem ustalenia rozwoju malucha przeprowadza się ocenę zdolności manualnych dziecka, pamięci sekwencyjnej i symultanicznej (powtórz kilka sylab, ułóż obrazki w takiej samej kolejności) oraz umiejętności analizy i syntezy wzrokowej (takie same obrazki czy inne, znajdź różnicę itd). Może przydać się ustalenie lateralizacji, czyli zbadanie, która ręka, noga, ucho i oko jest dominujące. W przypadku każdego parzystego narządu jeden z nich dominuje - tak jak możemy być prawo i leworęczni.

Logopeda musi zobaczyć, jak wyglądają narządy mowy, sprawdzić jak giętki i sprawny jest język, jakie podniebienia ma nasz maluch, czy ma prawidłowy zgryz, jak pracują usta oraz długie i elastyczne jest wędzidełko pod językiem. Większość specjalistów wymyśla swoją zabawę, po to by dziecko wykonało określone czynności. Nie zawsze da się uniknąć jednak włożenia palca czy szpatułki do buzi. To - w zależności od wrażliwości dziecka - może być nieprzyjemne. Nie dlatego, że to bolesne, ale dlatego, że nie wszystkie dzieci akceptują dotyk w okolicach twarzy. Uprzedźmy je przed wizytą, że ktoś obcy będzie dotykał jego buzi. Wtedy maluch nie będzie zaskoczony i oszczędzimy mu części stresu. 

Po badaniu logopeda zazwyczaj omawia stwierdzone nieprawidłowości. Możemy poprosić o wydanie opinii na piśmie.  Dopytajmy o znaczenie stosowanych przez fachowca terminów np.: dyslalia, afazja, mutyzm itd. Możemy poprosić o podanie wytycznych do pracy w domu, zapytać o normy rozwojowe dla dzieci w wieku naszego syna lub córki. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, zbierzmy informacje o możliwościach i formach prowadzenia terapii.