Stwardnienie rozsiane to przewlekła i postępująca choroba występująca głównie u młodych dorosłych. Jej istotą jest wieloogniskowe, rozsiane uszkodzenie mózgu i rdzenia kręgowego. Na czym polega ta choroba i jakie mogą być jej pierwsze objawy?

Stwardnienie rozsiane jest przewlekłą i postępującą chorobą demielinizacyjną ośrodkowego układu nerwowego, występującą głównie u młodych dorosłych. Istotą choroby jest wieloogniskowe (rozsiane) uszkodzenie mózgu i rdzenia kręgowego polegające na zaniku osłonek mielinowych włókien nerwowych (demielinizacja), które powoduje występowanie zróżnicowanych objawów neurologicznych w postaci rzutów lub powolnego postępu choroby. Stopień nasilenia objawów i dynamika ich rozwoju są różne, a przebieg kliniczny bardzo indywidualny.

Stwardnienie rozsiane może wystąpić w każdym wieku, jednak najczęściej ujawnia się między 20. a 40. rokiem życia. Częściej chorują kobiety niż mężczyźni - w stosunku 2:1. Przyczyna choroby nie jest znana.

Jak się objawia stwardnienie rozsiane?

Choroba zwykle zaczyna się od wystąpienia pojedynczego objawu lub rzadziej od wystąpienia dwóch lub kilku objawów neurologicznych. Pierwszym pojedynczym objawem stwardnienia rozsianego może być tzw. pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego, charakteryzujące się bólem gałki ocznej i osłabieniem ostrości wzroku, zaburzeniami widzenia barw, podwójnym widzeniem i zawrotami głowy.

Ponadto stwardnienie rozsiane może się objawiać zaburzeniami koordynacji ruchowej, osłabieniem kończyn dolnych po dłuższym chodzeniu, zaburzeniami czucia powierzchniowego na kończynach, tułowiu lub twarzy, rzadko problemami z oddawaniem moczu i stolca.

Wraz z rozwojem stwardnienia rozsianego w czasie rzutu choroby mogą występować niedowłady kończyn górnych i dolnych. Niedowładom może towarzyszyć wzrost napięcia mięśniowego. Równie często jak niedowłady pojawiają się zaburzenia czucia powierzchniowego polegające na osłabieniu czucia bólu, temperatury, dotyku lub na występowaniu zmienionych doznań czuciowych (przeczulicy, nadmiernego uczucia gorąca lub zimna).

Niedowładom, w miarę rozwoju choroby, może towarzyszyć tzw. ataksja móżdżkowa, która powoduje trudności w płynnym wykonywaniu ruchów oraz drżenie zamiarowe kończyn, czyli drżenie występujące podczas zamierzonego wykonywania określonych ruchów. Do charakterystycznych objawów stwardnienia rozsianego należą zaburzenia ruchomości gałek ocznych pod postacią zaburzenia ruchów gałek ocznych czy oczopląsu. Częstym objawem są zawroty głowy i zaburzenia równowagi.

Do bardzo uciążliwych objawów stwardnienia rozsianego należą zaburzenia kontroli zwieraczy, głównie pęcherza moczowego, polegające na potrzebie natychmiastowego oddania moczu, częstomoczu, znacznie rzadziej trudnościach w opróżnianiu pęcherza.

Chorzy na stwardnienie rozsiane cierpią także na tzw. zaburzenia poznawcze, które obejmują zaburzenia pamięci, analizy informacji, uwagi. W grupie chorych na stwardnienie rozsiane stwierdza się także zaburzenia nastroju, które mogą przyjmować formę depresji.

Co robić w razie wystąpienia objawów stwardnienia rozsianego?

W razie zaobserwowania objawów mogących wskazywać na stwardnienie rozsiane należy zgłosić się do lekarza POZ, który w razie potrzeby skieruje pacjenta do dalszej diagnostyki neurologicznej. Należy pamiętać, że objawy stwardnienia rozsianego są niecharakterystyczne i mogą występować w wielu różnych chorobach i stanach.

Jak lekarz stawia diagnozę stwardnienia rozsianego?

Rozpoznanie stwardnienia rozsianego opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu neurologicznym i badaniach dodatkowych. Najpierw lekarz zbierze dokładny wywiad dotyczący objawów, czasu ich trwania, nasilenia, chorób towarzyszących, przyjmowanych leków, występowania podobnych chorób w rodzinie, a następnie zbada pacjenta ze szczególnym uwzględnieniem badania neurologicznego. Następnie - przy podejrzeniu stwardnienia rozsianego - skieruje pacjenta do dalszej diagnostyki do neurologa.

Diagnostyka neurologiczna - oprócz wywiadu i badania neurologicznego opiera się także na badaniach dodatkowych. Najbardziej wartościową metodą diagnostyczną wśród badań dodatkowych jest rezonans magnetyczny (MRI), który nie tylko umożliwia uwidocznienie zmian demielinizacyjnych, stanowiących podstawę rozpoznania choroby, lecz także pozwala na ocenę jej postępu, aktywności i wyników leczenia. Za pomocą rezonansu magnetycznego można wykluczyć inne choroby, które swoimi objawami i przebiegiem przypominają stwardnienie rozsiane.

Dodatkowym badaniem laboratoryjnym wykorzystywanym w diagnostyce stwardnienia rozsianego jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Badanie to wymaga wykonania nakłucia lędźwiowego.

Postawienie ostatecznej diagnozy opiera się na wywiadzie, badaniu neurologicznym oraz wynikach badań dodatkowych.

Więcej informacji na temat stwardnienia rozsianego można znaleźć na stronie Medycyny Praktycznej