40 procent ludzi ma problemy ze słuchem. Dotyczą one nie tylko seniorów

Anna Kropaczek, RMF FM: Dlaczego wraz z wiekiem wzrasta prawdopodobieństwo pojawienia się problemów ze słuchem?

Dr hab. Ireneusz Bielecki: Narząd słuchu, jak każdy inny, wraz z wiekiem ulega degeneracji. Jest to związane z naturalnymi procesami starzenia się.

W jakim wieku taki proces się zaczyna?

Jest to bardzo indywidualne i nie można przyjąć jakiejś ściśle określonej granicy, powyżej której dochodzi do niedosłuchu. Niedosłuch związany z wiekiem jest generalnie obserwowany u pacjentów w wieku podeszłym. Dawniej określaliśmy tak pacjentów po 65. roku życia, teraz zdecydowanie ta granica się przesunęła, więc trudno jest jednoznacznie to określić.

Problemy ze słuchem dotyczą nie tylko osób w podeszłym wieku, zdarzają się też u dzieci i młodzieży. Czym mogą być spowodowane?

Niedosłuch u dzieci i młodzieży może być spowodowany wadami wrodzonymi oraz chorobami nabytymi. Niedosłuch jest najczęstszą wadą wrodzoną. Występuje z częstością od jednego do trzech przypadków na tysiąc noworodków. Niedosłuch nabyty związany jest natomiast z chorobami ucha środkowego.

U noworodków wykonywane są badania przesiewowe słuchu, więc ten problem jest pewnie dobrze rozpoznany?

Tak. Badanie przesiewowe jest powszechne, wykonywane we wszystkich oddziałach noworodkowych, więc wrodzony niedosłuch wykrywany jest na wczesnym etapie.

W jaki sposób koryguje się wrodzony niedosłuch?

Wrodzony niedosłuch najczęściej związany jest z uszkodzeniem aparatu odbiorczego słuchu, a więc narządu ślimakowego. Ma on charakter nieodwracalny. Jesteśmy zmuszeni do zastosowania urządzeń wzmacniających dźwięk czyli do protezowania słuchu. W przypadkach głębokich niedosłuchów zakładane są implanty ślimakowe.

W jakim wieku robi się takie zabiegi?

Jeżeli chodzi o protezowanie słuchu, należy to wykonać jak najwcześniej, ponieważ u dziecka bardzo ważny jest okres tworzenia mowy. Odpowiednie bodźcowanie narządu słuchu ma niezwykle duże znaczenie dla rozwoju mowy. Wcześnie zaprotezowane dziecko niedosłyszące może wykształcić prawidłową mowę. Im później założymy aparaty słuchowe u dziecka, tym proces rehabilitacji i rozwoju mowy jest dłuższy.

Powiedział pan, że niedosłuch nabyty spowodowany jest np. chorobami. Czy zapalenie ucha środkowego może skutkować niedosłuchem?

Ostre zapalenie ucha środkowego jest częstą chorobą u dzieci w wieku przedszkolnym. Rzadko zdarza się, że skutkuje ona trwałym ubytkiem słuchu. Oczywiście, w czasie ostrej infekcji obserwowany jest niedosłuch, który po ustąpieniu infekcji również powinien ustąpić.

Jakie więc choroby mogą spowodować niedosłuch?

Niedosłuch nabyty może być spowodowany patologią układu przewodzącego dźwięki. Określamy go jako niedosłuch przewodzeniowy. Obserwuje się go przede wszystkim u pacjentów, którzy mają przewlekłe zmiany chorobowe w uchu, np. przewlekłe, wysiękowe zapalenie ucha środkowego. Jest ono spowodowane nieprawidłową czynnością trąbki słuchowej w pierwszym okresie, co skutkuje gromadzeniem się wysięku, płynu w jamie bębenkowej i występującym w tym przypadku niedosłuchem.

Czy to jest odwracalne?

Tak, jest to choroba o charakterze odwracalnym, dlatego ważne jest, aby jak najszybciej u dziecka wykryć niedosłuch i wyleczyć go.

Co rodziców powinno zaniepokoić?

Im dziecko jest starsze, tym rozpoznanie niedosłuchu jest łatwiejsze ponieważ zazwyczaj dziecko potrafi zdefiniować tę dolegliwość. Największy problem mamy z dziećmi w wieku przedszkolnym, z niemowlętami, bo wówczas objawy są mało charakterystyczne. Najbardziej charakterystycznym objawem niedosłuchu u dzieci małych i niemowląt jest opóźniony rozwój mowy. To jest sygnał, że należy sprawdzić narząd słuchu. Dzieci, które gorzej słyszą lub nie słyszą, nie będą mówić. U dzieci, które już mówią, czyli w okresie postlingwalnym, może natomiast dochodzić do sytuacji, w której unikają one kontaktu z rówieśnikami, nie rozumieją poleceń rodziców i nauczycieli i często określane są jako dzieci niegrzeczne. Mogą mieć także problemy z koncentracją uwagi. Trzeba zwracać uwagę, szczególnie u dzieci w wieku przedszkolnym na te sytuacje, w których dziecko jest określane jako niegrzeczne, nierozumiejące, nie spełniające poleceń. Może się za tym kryć niedosłuch.

W jaki sposób dbać o słuch, żeby sobie nie zaszkodzić?

W pierwszej kolejności należałoby powiedzieć o ochronie ucha przed hałasem, a więc szkodliwym działaniem dźwięków, które mogą spowodować uszkodzenie słuchu. Powinniśmy chronić uszy przed dźwiękami o wysokim natężeniu i unikać sytuacji, w których narażeni jesteśmy na długotrwałe działanie hałasu. Nie tylko krótkotrwały hałas o wysokim natężeniu jest szkodliwy, ale również szkodliwe, może nawet bardziej, jest długotrwałe działanie hałasu.

Czy używanie słuchawek może zaszkodzić?

Używanie słuchawek nie... chociaż zdecydowanie bardziej polecam słuchawki nauszne, niż wewnątrzuszne. Są doniesienia na temat szkodliwego działania dźwięku o wysokim natężeniu przekazywanego przez słuchawki wewnątrzuszne. To właśnie dźwięki o wysokim natężeniu uszkadzają słuch. Rodzaj słuchawek ma mniejsze znaczenie, ale słuchawki nauszne są zdecydowanie bezpieczniejsze.

Czy niedosłuch może być spowodowany mechanicznymi urazami?

Tak, oczywiście. Związane jest to z uszkodzeniem układu przewodzącego dźwięk, z uszkodzeniem kosteczek słuchowych w uchu środkowym. W rzadkich przypadkach dochodzi też do uszkodzenia narządu odbiorczego czyli ślimaka.

W jakich sytuacjach może dojść do takich uszkodzeń?

Najczęstsze mechaniczne uszkodzenia słuchu związane są z nieprawidłowym czyszczeniem ucha, np. przy pomocy patyczka. Można go przypadkowo wbić do błony bębenkowej. Są jeszcze urazy innego typu, np. barotrauma, czyli uszkodzenie słuchu pod wpływem wysokiego ciśnienia.

Podczas nurkowania?

Może to być podczas nurkowania, jak również podczas uderzenia np. otwartą dłonią w małżowinę uszną. Generalnie są to sytuacje, w których dochodzi do pęknięcia błony bębenkowej i rzadziej do uszkodzenia łańcucha kosteczek słuchowych.

Jak czyścić uszy prawidłowo, jeśli nie patyczkami?

Zdecydowanie bardziej polecamy płyny do przewodu słuchowego. Jest ich bardzo wiele na rynku i są zdecydowanie bezpieczniejsze.

_(ag)