Ponad 18 tysięcy osób w Polsce dowiaduje się w ciągu roku, że choruje na raka jelita grubego. Właśnie o tym nowotworze będziemy mówić w najbliższym wydaniu cyklu Twoje Zdrowie w Faktach RMF FM.
Rak jelita grubego to jeden z najczęściej występujących nowotworów złośliwych i jedna z głównych przyczyn zgonów nowotworowych u obydwu płci. Podobna sytuacja epidemiologiczna widoczna jest na świecie, gdzie rak jelita grubego znajduje się na trzecim miejscu pod względem częstości występowania i na drugim pod względem powodowanych zgonów nowotworowych.
Głównym czynnikiem ryzyka jest niestety wiek - podkreśla w rozmowie z RMF FM profesor Jarosław Reguła, konsultant krajowy w dziedzinie gastroenterologii. Pozostałe czynniki ryzyka są podobne do tych, które występują w chorobach sercowo-naczyniowych. To mała aktywność fizyczna, otyłość, zespół metaboliczny, niewłaściwa dieta z nadmiarem produktów przetworzonych i czerwonego mięsa. Dużą rolę odgrywają też czynniki genetyczne - dodaje profesor Reguła.
Najpopularniejszym badaniem przesiewowym w raku jelita grubego jest kolonoskopia. Jak podkreślają lekarze, pozwala zmniejszyć zapadalności na ten nowotwór o 76-90 procent oraz zmniejszyć śmiertelności tej choroby o prawie 70 procent. U osób, które nie mają wśród krewnych pierwszego stopnia przypadków raka jelita grubego czy nowotworów dróg rodnych, moment, gdy należy wykonać pierwszą kolonoskopię to 50. rok życia, a niektórzy mówią, że nawet 55. - zaznacza profesor Jarosław Reguła. U osób, które mają obciążenie rodzinne, ten wiek powinien wynieść od 40. roku życia albo o 10 lat wcześniej niż wiek zachorowania tego członka rodziny. Wtedy warto zacząć planować przesiewową kolonoskopię - podkreśla konsultant krajowy w dziedzinie gastroenterologii.
Wśród najczęstszych mitów, z jakimi w swoich gabinetach spotykają się lekarze, specjaliści wymieniają przekonanie, że rak jelita grubego musi oznaczać bóle. Ból nie jest objawem raka jelita grubego. Tymczasem to właśnie ból jest najczęstszym powodem, dla którego pacjenci zgłaszają się do specjalisty - dodaje.
Najczęstsze objawy u pacjentów z rakiem jelita grubego to: bóle brzucha, zmiana rytmu wypróżnień, krew w stolcu, ogólne osłabienie, niedokrwistość bez innych objawów ze strony przewodu pokarmowego, utrata masy ciała.
Objawy raka jelita grubego - jak podkreślają w swoich materiałach organizatorzy kampanii "Kolonoskopia jest super" - są zależne od lokalizacji nowotworu i jego stopnia zaawansowania. Ważnym objawem nasuwającym podejrzenie raka odbytnicy lub odbytu jest tzw. stolec ołówkowaty czyli wąski stolec, podobny w wyglądzie do ołówka. Objaw ten wskazuje na upośledzenie drożności jelita.
Niestety, większość przypadków rak jelita grubego w bardzo wczesnej fazie nie powoduje żadnych dolegliwości ani objawów. W około 5-10 procent przypadków, rak jelita grubego jest związany z zespołem rodzinnej polipowatości gruczolakowatej (FAP) lub zespołem dziedzicznej predyspozycji do nowotworów Lynch. Zespół polipowatości rodzinnej występuje rzadko (1 na 10 tys. urodzeń). Jest on chorobą genetyczną. Charakteryzuje się obecnością w jelicie grubym ogromnej ilości polipów (powyżej 100!). Niestety, u wszystkich osób z tym zespołem przed 35 rokiem życia rozwija się rak jelita grubego.
W przypadku innego dziedzicznego raka jelita grubego bez polipowatości (HNPCC) wiek, w którym osoby te chorują jest nieco późniejszy - około 40-45 roku życia.
PRZECZYTAJ TAKŻE: Rak jajnika: "Najmłodsza pacjentka miała 16 lat"
Zwiększone ryzyko rozwoju raka jelita grubego nauka wiąże się przede wszystkim z:
- spożywaniem pokarmów bogatych w tłuszcz zwierzęcy. Prowadzi to do podwyższonej produkcji oraz wydzielania przez wątrobę kwasów żółciowych i cholesterolu, a wysokie stężenie kwasów żółciowych w jelicie jest czynnikiem rakotwórczym,
- dietą opartą na mięsie czerwonym, czyli wołowinie, wieprzowinie i baraninie. Udowodniono, że osoby spożywające czerwone mięso codziennie są trzy razy bardziej narażone na rozwój raka jelita grubego, niż osoby spożywające je sporadyczne lub wcale. Szczególnie, jeśli mięso jest poddawane pieczeniu i grillowaniu. Takie mięso jest bogate w substancje rakotwórcze,
- otyłością, która sprzyja zachorowaniu na raka jelita grubego, w szczególności u mężczyzn. Na to często nakłada się towarzysząca otyłości insulinooporność - pierwszy krok rozwoju cukrzycy typu 2. Z badań wynika, że wysokie stężenie insuliny we krwi najprawdopodobniej inicjuje proces nowotworzenia.
Szacuje się, że około 20 procent przypadków raka jelita grubego może być związanych z jego rodzinnym występowaniem. Jeśli krewny pierwszego stopnia ma raka jelita grubego, ryzyko wystąpienia takiego nowotworu u danej osoby jest dwukrotnie większe.
Specjaliści podkreślają, że podstawową metodą leczenia raka jelita grubego jest zabieg chirurgiczny. W trakcie zabiegu usuwany jest guz nowotworowy i okoliczne węzły chłonne, gdzie mogą znajdować się przerzuty. W razie konieczności można usunąć nawet całe jelito grube. U części pacjentów ze zdiagnozowanym rakiem jelita grubego stosuje się chemioterapię, która polega na podawaniu leków, tzw. cytostatyków, niszczących komórki nowotworowe.
Oprócz standardowej chemioterapii stosuje się także tzw. terapie celowane (personalizowane). Leki w nich wykorzystywane nie są nastawione na niszczenie wszystkich komórek, które się dzielą lecz działają bardziej wybiórczo. Umieją, po określonych cechach komórek nowotworowych, do pewnego stopnia odróżnić je od tych zdrowych.
Obecnie w Polsce w leczeniu chorych na raka jelita grubego, wyróżnia się dwie podstawowe grupy: do pierwszej z nich należą leki skierowane przeciwko receptorowi naskórkowego czynnika wzrostu (tzw. inhibitory receptora naskórkowego czynnika wzrostu EGFR). Z kolei w drugiej grupie są leki hamujące wzrost naczyń krwionośnych, doprowadzających substancje odżywcze do guza (tzw. inhibitory angiogenezy).
Wiele badań naukowych potwierdziło, że ryzyko wystąpienia raka jelita grubego jest możliwe do znacznego obniżenia poprzez odpowiednią zmianę diety i stylu życia. Nawet 47% wszystkich zachorowań na raka jelita grubego byłoby możliwych do uniknięcia, w przypadku zachowania odpowiedniego poziomu aktywności fizycznej, utrzymanie zdrowej masy ciała, a także przestrzegania zasad zdrowego żywienia
Według prognoz Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (ang. International Agency for Research on Cancer - IARC), do 2040 roku na świecie, możemy spodziewać się wzrostu, zarówno zachorowalności, jak i umieralności na raka jelita grubego - wśród obydwu płci. W przypadku liczby zachorowań wśród kobiet szacowany wzrost wynosi z 520 tys. w 2018 roku do 905 tys. w 2040, u mężczyzn - odpowiednio z 575 tys. do ponad 1 mln. Natomiast przewidywana liczba zgonów w grupie kobiet wzrasta z około 260 tys. w 2018 roku do ponad 478 tys. w 2040. U mężczyzn jest to odpowiednio 290 tys. i ponad 0,5 mln zgonów.
