Kaszel to naturalny odruch obronny – pozwala na wydalenie z dróg oddechowych nadmiaru wydzieliny i toksycznych pyłów. W czasie kaszlu otwiera się głośnia, a wyrzucane powietrze może przekroczyć prędkość 120 km/godzinę.
Ośrodek sterujący odruchem kaszlu znajduje się w pniu mózgu, w pobliżu centrum regulującego pracę serca i oddychania. Kaszel najczęściej towarzyszy infekcji wirusowej górnych dróg oddechowych i może się po niej utrzymywać nawet przez 4-8 tygodni. Jeżeli nie ustąpi samoistnie, wtedy musimy bezwzględnie udać się do lekarza, bo trzeba zdiagnozować jego przyczynę. W zależności od obecności wydzieliny mamy kaszel suchy, zwany nieproduktywnym i kaszel mokry, czyli produktywny.
Do głównych przyczyn kaszlu należy astma oskrzelowa, zespół przewlekłego kaszlu, przewlekłe zapalenie oskrzeli, przewlekła obturacyjna choroba płuc, a także refluks żołądkowo - przełykowy. Często może być wywołany zmianami temperatury, głębokim wdechem, śmiechem, dłuższym mówieniem, śpiewem, czasami jest to kaszel psychogenny. Bardzo charakterystyczny jest kaszel palacza - jest zazwyczaj wilgotny, a nagła zmiana jego charakteru na suchy może wskazywać na obecność raka płuca.
Kaszel produktywny czyli mokry jest korzystny, a nawet niezbędny, często wywoływany zanieczyszczonym powietrzem- umożliwia wtedy usunięcie nagromadzonej wydzieliny i szkodliwych dla zdrowia substancji zawartych np. w pyle zawieszonym (PM 10). Wtedy nie powinniśmy stosować leków hamujących odruch kaszlowy. Bywa jednak, że skuteczność kaszlu jest niedostateczna - śluzu jest zbyt mało lub jest zbyt gęsty i lepki, więc nawet wielokrotne powtarzalne odruchy kaszlowe nie mogą usunąć wydzieliny. Wówczas potrzebny jest lek wykrztuśny, który zwiększa wydzielanie śluzu i rozluźnia go, podany doustnie lub w inhalacji.
Leki przeciwkaszlowe są wskazane głównie przy suchym uporczywym kaszlu doprowadzającym do zmęczenia mięśni oddechowych, zwłaszcza po urazach klatki piersiowej, operacjach brzusznych.
Natomiast w kaszlu związanym z infekcjami można stosować je bardzo krótko, tylko jako wspomagające leczenie podstawowej choroby.
Sygnałem alarmowym jest zmiana zabarwienia wydzieliny z białej na żółtą lub zielonkawą - świadczy to o rozwijającej się infekcji bakteryjnej i zazwyczaj wymaga diagnostyki mikrobiologicznej i podania antybiotyku.
Coraz częściej w naszym społeczeństwie kaszel może być również objawem gruźlicy o której obecnie nie pamiętamy, a może rozwinąć się u osób niezależnie od ich statusu socjalnego.
