"I znowu w szpitalu, stopa cukrzycowa" - napisał w mediach społecznościowych były prezydent, który trafił do szpitala. Dyrektor biura Instytutu Lecha Wałęsy Marek Kaczmar powiedział PAP, że stan prezydenta jest stabilny. Stopa cukrzycowa należy do przewlekłych powikłań cukrzycy. Występuje zarówno u chorych na cukrzycę typu 1, jak i typu 2. Jest to owrzodzenie zlokalizowane zwykle na części podeszwowej lub grzbietowej stopy. Najczęściej występuje pod główkami kości śródstopia, na grzbietach palców albo na pięcie.

Za główną przyczynę stopy cukrzycowej uważa się neuropatię obwodową. Stopa cukrzycowa jest pozbawiona czucia bólu i temperatury. Owrzodzeniu może towarzyszyć deformacja stopy.

Stopa wysokiego ryzyka to stopa zagrożona powstaniem w krótkim czasie owrzodzenia. Dla takiej stopy typowe jest występowanie zaników mięśniowych, palców młoteczkowatych i zrogowaceń. Jeżeli zaistnieją dodatkowe czynniki, takie jak nieodpowiednia higiena stóp, źle dobrane obuwie i uraz mechaniczny cieplny lub chemiczny, powstanie owrzodzenie.

W celu dokładniejszej charakterystyki stopy cukrzycowej stosuje się między innymi klasyfikację Wagnera:

  • stopień 0 - stopa wysokiego ryzyka
  • stopień 1 - owrzodzenie powierzchowne
  • stopień 2 - owrzodzenie z towarzyszącym stanem zapalnym skóry i tkanek podskórnych
  • stopień 3 - jw. i dodatkowo stan zapalny kości, ropowica stopy
  • stopień 4 - ograniczona martwica sucha lub wilgotna
  • stopień 5 - rozległa martwica, wskazania do amputacji.


Stopa cukrzycowa powstaje w wyniku współistnienia trzech elementów.

Zobacz również:

Lech Wałęsa trafił do szpitala

Lech Wałęsa trafił do szpitala
Uszkodzenie nerwów prowadzące do zaburzeń chodu, zaników mięśniowych, osłabienia kończyn dolnych, pogorszenia lub zaniku czucia bólu, dotyku oraz temperatury. Stopa, w której doszło do uszkodzenia unerwienia, ulega zniekształceniu - zmienia się jej kształt, a palce stają się młoteczkowate. Chory nie odczuwa bólu, a zatem nie dociera do niego wiele ważnych informacji. Nie czuje ucisku zbyt ciasnego obuwia, przedmiotu, który wpadł do buta, ani tego, że chodząc boso, nastąpił na leżący na podłodze kawałek szkła albo inny ostry przedmiot. Wszystko to może prowadzić do uszkodzenia stopy, jej otarcia lub owrzodzenia. Chory nie odczuwa również we właściwy sposób temperatury, dlatego łatwo o oparzenie nogi, np. w wyniku ogrzewania stóp przy grzejnikach lub kąpieli w zbyt gorącej wodzie.

Upośledzenie ukrwienia, do którego dochodzi wskutek zwężenia tętnic o różnej średnicy, najczęściej drobnych. Zwężenie to powoduje zmniejszenie przepływu krwi, niedokrwienie stóp i innych części kończyn dolnych, co znacznie utrudnia gojenie.

Zbyt duże obciążenie różnych okolic stopy, wynikające z nieprawidłowego sposobu stawiania stopy podczas chodzenia i zmiany jej kształtu. W miejscach nacisku tworzą się odciski, w których najczęściej powstają owrzodzenia. Do mechanicznego uszkodzenia stopy, spowodowanego na przykład zbyt ciasnym obuwiem lub ostrym przedmiotem w bucie czy na podłożu, szczególnie często dochodzi u chorych, którzy cierpią na opisane powyżej uszkodzenie nerwów i związane z tym upośledzenie odczuwania bólu.

  • Wyrównanie cukrzycy (utrzymywanie stężenia glukozy we krwi w zalecanych granicach).
  • Wczesne rozpoznanie cukrzycy oraz jej prawidłowe wyrównanie już od początku zachorowania zmniejszają częstość występowania uszkodzeń nerwów oraz zmian naczyniowych w obrębie kończyn.
  • Utrzymywanie prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego i stężenia cholesterolu, szczególnie ważne w zapobieganiu miażdżycy naczyń kończyn dolnych, a tym samym w unikaniu pogorszenia ich ukrwienia.
  • Regularne oglądanie stóp, zarówno ich części grzbietowej oraz podeszwowej, jak i przestrzeni międzypalcowych, pozwala zauważyć pęknięcia skóry, rogowacenie, odciski, owrzodzenia i zmiany zabarwienia. W przypadku trudności można użyć lusterka.
  • Higiena stóp. Wskazane jest codziennie mycie stóp w letniej wodzie, z użyciem na przykład szarego mydła. Umyte stopy należy starannie osuszyć i dokładnie wytrzeć, zwłaszcza między palcami, a następnie natłuścić kremem, przede wszystkim w miejscach, gdzie naskórek jest zgrubiały. Jeśli skóra jest wilgotna, można użyć niewielkiej ilości talku. Nie wolno korzystać z pumeksu, maści na odciski czy chemicznych środków używanych przez osoby zdrowe. W wyjątkowych przypadkach można delikatnie zetrzeć zrogowaciałą skórę pumeksem. Brak higieny oznacza duże zagrożenie stopą cukrzycową
  • Prawidłowe obcinanie paznokci - równo z czubkiem palca, niezbyt krótko. Wrastającym paznokciem powinien się zająć specjalista.

  • Zobacz również:

    Wczesne objawy cukrzycy. Nie przeocz ich!

    Noszenie odpowiedniego obuwia, wkładek oraz skarpet    .     Obuwie noszone przez chorych na cukrzycę, zwłaszcza tych, u których już występują zaburzenia unerwienia i ukrwienia stóp, powinno być wygodne, szerokie i wykonane ze skóry. Najlepiej, by buty miały wysokie nosy, pozwalające na swobodne ułożenie w nich stopy. Wskazane jest noszenie obuwia w rozmiarze o jeden większym niż rozmiar stóp. Do butów trzeba dobrać specjalistyczne wkładki, pozwalające na odciążenie określonych okolic stopy. Przed założeniem butów należy sprawdzić, czy nie ma w nich jakiegoś przedmiotu (np. kamienia). Na kartce papieru warto wykonać obrys stopy, który można potem włożyć do buta przy jego zakupie. Butów nie można zbyt ciasno sznurować, a ze względu na ryzyko otarcia nie powinno się również wkładać ich na gołe stopy. Najlepiej używać bawełnianych skarpet bez szwów.
  • Unikanie urazów mechanicznych i termicznych. Ze względu na możliwość urazu niewskazane jest chodzenie boso. Niebezpieczne jest również stawanie gołymi stopami na nagrzanym brzegu basenu. Nie wolno też ogrzewać nóg przy grzejnikach ani używać poduszek elektrycznych i termoforów. Te środki ostrożności dotyczą szczególnie stopy pozbawionej czucia bólu i temperatury.
  • Ćwiczenia fizyczne. Rozsądnie dawkowany wysiłek fizyczny, np. spacery, poprawia ukrwienie stóp. Pacjenci, u których występują zaburzenia unerwienia i ukrwienia, powinni skonsultować z lekarzem rodzaj i czas aktywności fizycznej.
  • Zabiegi podiatryczne

Leczenie stopy cukrzycowej

Leczenie stopy cukrzycowej powinno być kompleksowe i obejmować kilka różnych aspektów, dlatego muszą je prowadzić specjaliści z różnych dziedzin: diabetolog, chirurg, chirurg naczyniowy i ortopeda. Takie leczenie obejmuje:

  • wyrównanie metaboliczne cukrzycy poprzez modyfikację diety i leczenie mające na celu zmniejszenie stężenia glukozy we krwi
  • leczenie zaburzeń lipidowych
  • zaprzestanie palenia tytoniu
  • w przypadku stopy dużego ryzyka dobór odpowiedniego obuwia lub wkładek ortopedycznych
  • chirurgiczne opracowanie owrzodzenia
  • leczenie zakażonych owrzodzeń - antybiotykoterapia (doustna lub dożylna) i miejscowe stosowanie odpowiednich opatrunków
  • odciążenie kończyny - poruszanie się o kulach lub na wózku inwalidzkim
  • w przypadku dużych ubytków skóry po oczyszczeniu owrzodzenia ewentualne przeszczepienie skóry.


Leczenie stopy cukrzycowej jest długotrwałe i wymaga dużej cierpliwości.

Więcej o stopie cukrzycowej możecie przeczytać w Medycynie Praktycznej.