​Karmienie piersią - korzyści dla matki i dziecka

Karmienie piersią przynosi korzyści zdrowotne dziecku, to powszechnie znana i dobrze udokumentowana prawidłowość. Dowody naukowe wskazują również na korzyści zdrowotne dla matki - karmienie piersią zmniejsza ryzyko zachorowania na najczęstszy nowotwór kobiet - raka piersi. Niektóre badania wskazują także na pewne możliwości obniżenia  ryzyka zachorowania na raka jajnika oraz raka trzonu macicy.

W Polsce połowa zachorowań na nowotwory złośliwe kobiet to zachorowania na tak zwane nowotwory kobiece. Najczęstszy z nich - rak piersi - jest rozpoznawany co roku u około 19 tysięcy kobiet, co stanowi jedną czwartą wszystkich zachorowań kobiet na nowotwory. Drugim nowotworem kobiet jest rak trzonu macicy, który jest rozpoznawany u około 6 tysięcy kobiet. Prawie 4 tysiące kobiet rocznie otrzymuje diagnozę  - rak jajnika. Czwarty nowotwór kobiecy - rak szyjki macicy powoduje rocznie około 2350 zachorowań.

Rak piersi rozwija się najczęściej u kobiet po 50 roku życia. W krajach wysoko rozwiniętych, w tym w Polsce, od kilku dekad obserwuje się szybki wzrost liczby zachorowań. Naukowcom udało się określić pewne czynniki sprzyjające zachorowaniu na ten nowotwór i wiele z nich ma związek z liczbą urodzonych dzieci, wiekiem urodzenia pierwszego dziecka, wiekiem pierwszej miesiączki i wiekiem zakończenia okresu rozrodczego (menopauza). Ostatnio naukowo potwierdzono także korzyści wynikające z karmienia piersią związane ze zmniejszeniem ryzyka zachorowania na raka piersi. Dowody wskazujące na ochronny efekt karmienia piersią pochodzącą z dużych badań epidemiologicznych, w których porównywano częstość występowania raka piersi wśród kobiet karmiących piersią w zależności od długości okresu karmienia. Nowsze badania pozwoliły na wykrycie mechanizmów biologicznych, które przyczyniają się od ochrony przed zachorowaniem na raka piersi kobiet karmiących swoje dziecko piersią. Te badania pokazują możliwości, jakie ma każda kobieta, aby ochronić się przed rakiem piersi jednocześnie chroniąc swoje dziecko przed  wieloma chorobami, w tym cywilizacyjnymi (np. przed otyłością).

Korzyści z karmienia piersią w przypadku raka piersi zostały dokładnie opisane. Skumulowany czas karmienia piersią (łączna liczba miesięcy karmienia piersią wszystkich urodzonych dzieci) jest odwrotnie proporcjonalny do ryzyka zachorowania na raka piersi. Na podstawie analizy łącznego czasu karmienia piersią przez ponad 50 tysięcy kobiet chorych na raka piersi pochodzących z 30 krajów badacze określili, że każde dodatkowe 5 miesięcy karmienia piersią  wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka choroby o dodatkowe 2%. Europejski Kodeks Walki z Rakiem zaleca karmienie piersią jako działanie zapobiegające zachorowaniu na raka piersi uzasadniając to badaniami, w których wykazano, że ryzyko zachorowania na raka piersi zmniejsza się o 4,3% wraz z każdym dodatkowym rokiem karmienia (łączny czas karmienia wszystkich urodzonych dzieci). Efekt ochronny karmienia piersią został potwierdzony zarówno wśród młodych kobiet (tzw. nowotwory przed menopauzalne), jak i wśród kobiet po okresie menopauzy. Kobiety dostały zatem dwa silne zalecenia wynikające z Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem do ochrony swojego zdrowia poprzez obniżenie ryzyka zachorowania na raka piersi  - karmienie piersią, i wyeliminowanie ryzyka zgonu z powodu raka piersi - udział w populacyjnych badaniach przesiewowych w kierunku wczesnego wykrycia raka piersi (mammografia).

Liczne badania naukowe wskazują, że działanie ochronne karmienia piersią dotyczy także ryzyka zachorowania na raka jajnika. Nowotwory jajnika są szczególnie trudnym nowotworem, gdyż dotychczas nie został zaproponowany skuteczny test wykrywający wczesne postaci raka jajnika, a skuteczność leczenia dostępnych obecnie terapii nie zadowala jednak ani pacjentek ani lekarzy.  Nie określono dotychczas przyczyn powstawania raka jajnika, jednak intensywne badania naukowe pozwalają określić pewne grupy czynników sprzyjających zachorowaniom, ale także chroniących przed zachorowaniem. Takim czynnikiem ochronnym jest karmienie piersią. Ryzyko zachorowania zmniejsza się o 30% u kobiet, które karmiły dziecko, w stosunku do kobiet, które nie rodziły lub nie karmiły. Stwierdzono również, że kobiety, które karmiły piersią przez ponad 24 miesiące miały o 40% niższe ryzyko zachorowania na raka jajnika niż kobiety nie karmiące piersią swojego dziecka. Badania potwierdziły również, że im dłuższy jest czas karmienia piersią, tym bardziej zmniejsza się ryzyko zachorowania na raka jajnika (w porównaniu z kobietami niekarmiącymi piersią): o 17% u kobiet karmiących do pół roku, o 28% u kobiet karmiących od pół roku do roku i o 37% u kobiet karmiących ponad rok.

Rak trzonu macicy, drugi co do częstości nowotwór kobiecy, występuje głównie u starszych kobiet (po okresie menopauzy) jest nowotworem, któremu można zapobiegać na wiele sposobów. Utrzymanie prawidłowej masy ciała, aktywność fizyczna i karmienie dziecka piersią to proste zalecenia mogące przyczynić się do uniknięcia zachorowania na raka endometrium. Podobnie jak w przypadku ryzyka zachorowania na raka piersi i raka jajnika karmienie piersią ma efekt ochronny w przypadku raka trzonu macicy. Efekt ochronny karmienia piersią jest tym większy im dłużej karmi się dziecko. Każdy miesiąc karmienia piersią powoduje zmniejszenie ryzyka zachorowania o 2%. Całkowite obniżenie prawdopodobieństwa zachorowania na raka trzonu macicy u kobiet karmiących piersią 12 miesięcy lub dłużej oceniono na 33%.

Karmienie piersią przynosi zatem korzyści nie tylko dziecku, ale również matce ograniczając jej ryzyko zachorowania na nowotwory związane z płcią (rak piersi, rak jajnika, rak trzonu macicy), chociaż efekt karmienia piersią u matki jest odroczony w czasie.

Dr hab. n. med. Joanna Aleksandra Didkowska

Kierownik Zakładu Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej Nowotworów

Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie

Państwowy Instytut Badawczy

Artykuł jest częścią kampanii społecznej "Planuję długie życie" realizowanej w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020-2030, finansowanej ze środków Ministra Zdrowia.

Przeczytaj więcej na temat kampanii Planuję długie życie