Niestety stosowanie każdego leku wiąże się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Całe szczęście takie działania nie pojawiają się u wszystkich, a jeśli się już pojawią - zazwyczaj są łagodne i ustępują samoistnie. Mimo to, nie można ich bagatelizować i każde działanie niepożądane powinno się zgłosić do odpowiednich organów. Czym są działania niepożądane? Jak ich uniknąć? Jak i gdzie zgłosić działanie niepożądane?
Zobacz również:
Zgodnie z definicją: działania niepożądane to każde niekorzystne i niespodziewane działanie produktu leczniczego. Mogą one pojawić się już po zażyciu pierwszej tabletki, w trakcie długotrwałego stosowania leku lub dopiero po zakończeniu kuracji.
Trzeba liczyć się z tym, że stosowanie leków, oprócz wywołania efektu terapeutycznego, niesie za sobą ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Dlatego z lekami powinno obchodzić się ostrożnie, nie stosować ich od tak, a tylko wtedy kiedy są do tego wskazania.
Warto jednak pamiętać, że zanim lek zostanie dopuszczony do obrotu przechodzi szereg badań, które muszą wykazać, że korzyści z jego stosowania przewyższają ryzyko związane z pojawieniem się działań niepożądanych.
Jeśli leki stosowane są zgodnie z ulotką lub zaleceniami lekarza to zazwyczaj korzyści z ich stosowania przeważają nad ewentualnym ryzykiem.
Działania niepożądane charakterystyczne dla danego leku nie muszą pojawić się u każdego. Ich wystąpienie zależy od wielu czynników, m.in. od: wieku, płci, uwarunkowań genetycznych, stanu zdrowia pacjenta, dawki leku czy od tego jak długo jest on przyjmowany.
Najczęściej spotykane są łagodne działania niepożądane np. wysypka, ból głowy, nudności. Ciężkie działania niepożądane, czyli takie które zagrażają życiu pacjenta, wymagają hospitalizacji lub powodują trwały/znaczny uszczerbek na zdrowiu pojawiają się znacznie rzadziej. O tym jak często pojawia się dane działanie niepożądane informuje nas ulotka leku:
- bardzo często - pojawia się częściej niż u 1 na 10 pacjentów,
- często - rzadziej niż u 1 na 10 pacjentów, ale częściej niż u 1 na 100,
- niezbyt często - rzadziej niż u 1 na 100, ale częściej niż u 1 na 1000,
- rzadko - rzadziej niż u 1 na 1000, ale częściej niż u 1 na 10000,
- niezwykle rzadko - nie częściej niż u 1 na 10000 pacjentów.
Najczęściej spotykamy się z typowymi działaniami niepożądanymi leków jak: ból głowy, wysypka, ból brzucha, nudności, wymioty czy problemy trawienne. Niektóre jednak wyróżniają się na tle innych, przykładami takich charakterystycznych działań niepożądanych są:
- przebarwienia na zębach po stosowaniu tetracyklin,
- ciemny stolec po przyjmowaniu preparatów z żelazem lub z węglem aktywnym,
- niewyraźne widzenie lub widzenie w żółtym kolorze po digoksynie,
- suchy kaszel po lekach na nadciśnienie z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny,
- widzenie na niebiesko po sildenafilu,
- czarny włochaty język po stosowaniu niektórych antybiotyków.
Istnieje też takie zjawisko jak kaskada lekowa, czyli leczenie działania niepożądanego kolejnym preparatem. Za przykład można podać stosowanie leków przeczyszczających na zaparcia spowodowane stosowaniem kodeiny, która z kolei przyjmowana była na suchy kaszel będący działaniem niepożądanym ramiprilu. Trochę to skomplikowane, ale można by było tego uniknąć zmieniając pacjentowi lek na nadciśnienie.
Jeśli podejrzewasz u siebie wystąpienie działania niepożądanego - nie odstawiaj leku na własną rękę, tylko skonsultuj się z lekarzem lub z farmaceutą!
Dla zwiększenia bezpieczeństwa stosowania produktów leczniczych ważne jest, aby zgłaszać wystąpienie każdego działania niepożądanego, nawet tego najbardziej błahego. Działania niepożądane można zgłaszać do:
- Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych,
- podmiotu odpowiedzialnego za wprowadzenie leku do obrotu,
- osoby wykonującej zawód medyczny.
