Rehabilitacja onkologiczna jak maraton

Walka z rakiem to dla organizmu obciążenie, które bywa porównywane ze sporym wysiłkiem fizycznym - nawet takim, jaki wiąże się z przebiegnięciem maratonu. Podobnie jak w przypadku takiego biegu, tak i w terapii bardzo ważne jest odpowiednie przygotowanie. Kiedy o przywracaniu organizmowi sprawności pomyślisz jeszcze przed rozpoczęciem leczenia, a później nie zawiesisz aktywności w czasie jego trwania, rehabilitacja (która często kojarzy się jedynie z okresem dopiero po terapii), da najlepszy efekt.

Usłyszenie diagnozy "rak" wywróciło życie niejednego chorego do góry nogami. Bywa, że w obawie przed przyszłością i rozwojem nowotworu, a także ze strachu przed samą terapią pacjent rezygnuje z dotychczasowego trybu życia. Do tego mogą dochodzić skutki choroby, która nieraz wiążą się ze wzmożonym zmęczeniem czy problemami z odżywianiem. Nawet pomimo takiego stanu warto jednak przynajmniej próbować zmobilizować się do aktywności fizycznej, bo pomoże to przygotować się organizmowi na walkę z rakiem. Dodatkowo podczas wysiłku fizycznego wydzielane są endorfiny, czyli tzw. hormon szczęścia, co może łagodzić stres i zmniejszać lęk towarzyszący nieraz chorobie. Jaką aktywność najlepiej podjąć?

Dobór najodpowiedniejszych dla ciebie ćwiczeń skonsultuj z lekarzem, by mieć pewność, że będą dla ciebie bezpieczne. Aby wzmocnić kondycję, zwykle sprawdzą się naturalne formy ruchu, które angażują duże grupy mięśni, np. marsz o intensywności dostosowanej do twojego stanu.

Jeśli wydolność twojego organizmu jest dobra, możesz pomyśleć też o bieganiu, jeździe na rowerze czy pływaniu. Uważaj tylko, żeby się nie przeforsować - twoje tętno nie powinno przekraczać 75 proc. maksymalnej liczby odpowiedniej dla twojego wieku (reguła to 220 minus wiek). Możesz zdecydować się na trening interwałowy, który pozwoli na rozłożenie wysiłku. Pamiętaj też o systematyczności - najlepiej wykonuj ćwiczenia co najmniej trzy razy w tygodniu przez 30-60 minut.

Poza ogólną poprawą kondycji warto zadbać też o aktywności zwiększające sprawność (szczególnie jeśli np. ruchomość stawów jest upośledzona, siła mięśni osłabiona czy koordynacja zaburzona), a także te, które szczególnie ważne będą podczas terapii, czyli np. oddechowe, skutecznego kaszlu czy przeciwzakrzepowe.

• ... radioterapii

Podtrzymywanie aktywności ruchowej jest ważne również już podczas leczenia onkologicznego. - Jedną z najskuteczniejszych metod walki z nowotworami jest radioterapia, stosowana często w skojarzeniu z innymi terapiami. Choć indywidualnie opracowywany dla każdego pacjenta plan leczenia i precyzyjnie dobrane dawki promieniowania zapewniają choremu bezpieczeństwo, to podobnie jak inne sposoby leczenia i ten czasem wiąże się ze skutkami ubocznymi. Radioterapia może powodować m.in. ograniczenia ruchomości stawów w obszarach napromienianych, upośledzać czynność serca, układu oddechowego czy szpiku kostnego - mówi lek. med. Marcin Białas - onkolog i radioterapeuta  z Międzynarodowego Centrum Onkologii Affidea.

Rehabilitacja w przypadku tej metody leczenia jest więc nakierowana na zapobieganie tym dolegliwościom lub powrót do pełni sprawności po ich wystąpieniu - dodaje.

Jeżeli napromieniane są okolice stawów, ważna jest profilaktyka przeciwprzykurczowa, która zakłada odpowiednie pozycje ułożeniowe (pozwalające osiągać kończynie możliwie duży zakres ruchu, bezpieczny dla chorego) i ćwiczenia, m.in. delikatne rozciągające. W czasie naświetlania wytrzymałość i elastyczność mięśni czy więzadeł może się zmienić, uważaj więc, żeby ich nie uszkodzić. W przypadku radioterapii w obszarze klatki piersiowej wzrasta natomiast ryzyko zaburzeń funkcjonowania układu oddechowego (np. zapalenia płuc). Szczególnie ważne są więc ćwiczenia oddechowe, odksztuszanie wydzieliny i wyższa pozycja ciała (siedząca lub półsiedząca), by ułatwić jego pracę. 

• ... chemioterapii

Również w trakcie chemioterapii rehabilitacja może zapobiegać lub zmniejszać intensywność niepożądanych skutków leczenia związanych np. z uszkodzeniem różnych narządów i układów (oddechowego, nerwowego, pokarmowego), mięśnia sercowego, naczyń krwionośnych, szpiku kostnego czy dolegliwości takich jak np. nudności, biegunki, wymioty bądź zaparcia.

Podczas chemioterapii często rekomenduje się pacjentom trwające od czterech do sześciu tygodni programy ćwiczeń wytrzymałościowych (dobieranych na bazie próby wysiłkowej) i relaksacyjnych, wzbogaconych o masaże. Czasem chorzy podejmują też odpowiednie dla ich stanu treningi siłowe - mówi onkolog.

W przypadku obu wspomnianych terapii częstotliwość i długość ćwiczeń powinna zależeć od twojego stanu. Tych intensywnych unikaj szczególnie, jeśli twojej chorobie towarzyszy niedokrwistość, do sportów zwiększających ryzyko urazu (np. kontaktowych) nie zabieraj się, gdy występuje u ciebie małopłytkowość, a z tych, których warunki mogą narażać na infekcje (np. pływanie), zrezygnuj, gdy liczba krwinek białych w twojej krwi jest zmniejszona.

Odpowiednio dobrana aktywność fizyczna rozpoczęta jeszcze przed terapią, prowadzona w trakcie leczenia, a także po jego zakończeniu pomoże ci w jak najszybszym powrocie do codziennych czynności. Rehabilitacja może zwiększyć sprawność i wydolność fizyczną, wspomagając niezależność i samodzielność chorych.