Cukrzyca jako choroba przewlekła może dość często współwystępować z zaburzeniami psychicznymi, wśród których najczęstsze to lęk oraz depresja pogłębiające zaburzenia metaboliczne. Niestety, problemy psychiczne w tej grupie pacjentów są zbyt rzadko rozpoznawane, dlatego tak ważne jest popularyzowanie wiedzy na ten temat zarówno wśród lekarzy, jak i chorych.
11 proc. chorujących na cukrzycę spełnia kryteria rozpoznania depresji, a 31% podaje w wywiadzie objawy depresji. Cukrzyca podwaja ryzyko współistniejącej depresji. Według Roya i Lloyda w grupie pacjentów chorych na cukrzycę typu 1 - depresja występuje trzy razy częściej, a wśród chorych na cukrzycę typu 2 - dwa razy częściej niż w populacji ogólnej. Zaburzenia lękowe również są częstsze w tej grupie chorych. Wyższy poziom lęku występuje u chorych na cukrzycę typu 1 niż 2, wynika to być może z bardziej uciążliwego trybu życia.
Do najczęstszych i sprawiających najwięcej trudności terapeutycznych problemów psychologicznych w grupie chorych na cukrzycę należy brak akceptacji diagnozy, jej negowanie i niepewność z niej wynikająca. Może się to różnie manifestować, od obniżonego nastroju, reakcji żałoby po pełnoobjawową depresję. Chorzy niejednokrotnie mówią o strachu przed hipoglikemiami oraz późnymi powikłaniami. Pacjenci doświadczający objawów hipoglikemii, chcąc ich uniknąć, mają zdecydowanie gorszą kontrolę glikemii.
Najczęstszymi zaburzeniami lękowymi u diabetyków są: zespół lęku panicznego (niespodziewanie nawracające napady paniki), lęk uogólniony (wolno narastający lęk przed codziennymi kłopotami i zdarzeniami), fobia społeczna (lęk przed ludźmi) agorafobia (lęk przed otwartą przestrzenią). Innym istotnym problemem mogą być zachowania nerwicowe, na przykład zbyt częste lub rzadkie pomiary glikemii. Niejednokrotnie chorzy skarżą się na obsesyjne myśli o przestrzeganiu diety lub wkłuciach.
Czynniki ryzyka rozwoju zaburzeń depresyjnych u osób chorych na cukrzycę nie zostały dotychczas jednoznacznie określone. Wymienia się: młody wiek, złą sytuację materialną, niski poziom edukacji, złą kontrolę glikemii, czas trwania choroby, wolny stan cywilny, niepomyślne wydarzenia z dzieciństwa oraz negatywne doświadczenia życiowe. Jak wynika z badań, mężczyźni częściej doświadczają lęku, a kobiety depresji, co może wynikać z obawy przed przekazaniem choroby dzieciom i konieczności rygorystycznej kontroli glikemii w czasie ciąży.
Lekarz rodzinny czy diabetolog powinien brać pod uwagę poradę psychiatryczną u każdego chorego na cukrzycę, u którego obserwuje obniżony nastrój. Może to być początek zaburzeń lękowych lub depresyjnych, które najczęściej związane są z objawami hiperglikemii oraz działaniami niepożądanymi leków. Małe BMI powinno nasuwać podejrzenie zaburzeń odżywiania się. Niechęć do rozpoczęcia insulinoterapii może wskazywać na igłofobię lub strach przed insuliną.
Aż 1/3 chorych na cukrzycę ma psychologiczne lub społeczne problemy, które upośledzają ich zdolność do samokontroli i aktywnego udziału w procesie leczenia. Jak pokazują badania, pacjenci ci rzadziej przestrzegają zaleceń lekarskich, gorsze jest u nich wyrównanie metaboliczne oraz rozwija się więcej powikłań.
Przebieg depresji u chorych na cukrzycę jest cięższy, zdarzają się częstsze nawroty, zwłaszcza w grupie pacjentów z rozchwianą cukrzycą, dlatego tylko wczesne rozpoznanie, interwencja psychologiczna oraz ewentualne leczenie psychiatryczne mogą poprawić komfort życia pacjenta oraz efekty leczenia.
źródło: Medycyna Praktyczna
(ag)
