Cytologia jest badaniem przesiewowym, które odgrywa istotną rolę w profilaktyce raka szyjki macicy. W trakcie procedury pobiera się próbki komórek obecnych na tarczy szyjki macicy i w jej kanale, a następnie poddaje się je analizie pod kątem ewentualnej obecności komórek nieprawidłowych – w tym o charakterze nowotworowym. Ostatnio coraz częściej mówi się o tak zwanej cytologii na podłożu płynnym (LBC). Czym ona tak naprawdę jest i jakie aspekty odróżniają ją od klasycznego badania cytologicznego? Czy faktycznie lepiej jest wykonywać cytologię LBC, niż zwykłą?

Cytologia LBC - co to takiego i czym różni się od klasycznej cytologii?

Różnice pomiędzy cytologią płynną (skrótowo określaną mianem cytologii LBC, od jej angielskiej nazwy - Liquid Based Cytology) a konwencjonalną polegają przede wszystkim na sposobie konserwacji materiału biologicznego uzyskanego podczas pobierania oraz na późniejszej procedurze badania. I tak: 

  • w przypadku cytologii konwencjonalnej, materiał uzyskany od pacjentki przenoszony jest bezpośrednio na szkiełko mikroskopowe, na którym utrwala się go roztworem etanolu;
  • w cytologii płynnej materiał biologiczny umieszcza się w specjalnym pojemniku zawierającym płyn mający zapobiegać uszkodzeniom komórek. Następnie, po przetransportowaniu do laboratorium, próbka oczyszczana jest z bakterii, komórek krwi czy elementów śluzu - w takiej formie nanosi się ją na szkło mikroskopowe.

Opisane powyżej różnice sprawiają, że cytologia płynna wykazuje większą czułość, niż cytologia klasyczna. Dodatkową jej zaletą jest fakt, iż podczas badania próbki można sprawdzić obecność DNA wielu szczepów wirusa HPV. Jest to szczególnie istotne z uwagi na to, iż szereg szczepów wirusa brodawczaka ludzkiego wykazuje działanie onkogenne - a więc przyczynia się do rozwoju nowotworów. Z tego względu cytologia LBC połączona z wykrywaniem HPV (o której więcej informacji znajduje się tutaj: https://www.alab.pl/pakiet/pakiet-cytologia-plynna-lbc-oraz-wykrywanie-dna-14-wysokoonkogennych-typow-wirusa-hpv-met-real-time-pcr-gotowka) zajmuje szczególne miejsce w profilaktyce raka szyjki macicy.

Płynna cytologia - jak wygląda badanie?

Płynna cytologia z punktu widzenia pacjentki wygląda dokładnie tak, jak cytologia tradycyjna. Pobranie materiału do badania zazwyczaj odbywa się na konwencjonalnej wizycie ginekologicznej (przy czym wymaz pobierany jest na początku, a dopiero później następuje dalsza cześć badania ginekologicznego - w tym badanie palpacyjne czy przezpochwowe USG macicy). Cytologię można też wykonać w specjalnym Punkcie Pobrań wyposażonym w stanowisko ginekologiczne - materiał do badania pobiera położna i przekazuje go do laboratorium.

Najlepszym momentem cyklu na wykonanie cytologii jest jego środek (nie pobiera się materiału do badania na kilka dni po miesiączce, kilka dni przed jej terminem oraz w trakcie jej trwania). Należy także pamiętać tym, by na co najmniej 24 godziny przed planowanym terminem wizyty nie poddawać się badaniu ginekologicznemu i wstrzymać się od współżycia oraz nie stosować irygacji czy leków podawanych dopochwowo (chyba, że lekarz zaleci inaczej).

Materiał do badania pobiera się z tarczy szyjki macicy oraz z kanału szyjki macicy. Aby uzyskać potrzebną próbkę, ginekolog lub położna wprowadza do pochwy pacjentki wziernik (który rozszerza ściany pochwy i poprawia widoczność szyjki), a następnie, za pomocą specjalnej szczoteczki cytologicznej, pobiera wymaz. Trwa to zazwyczaj zaledwie kilkanaście sekund. Badanie jest bezbolesne, choć niektóre kobiety mogą odczuwać pewien dyskomfort. Zdarza się, że w wyniku naruszenia delikatnej tkanki szyjki macicy włoskami szczoteczki, u pacjentki występuje delikatne i niegroźne plamienie, które nie powinno stanowić powodu do niepokoju.

Cytologia - kiedy wykonać badanie cytologiczne?

Pierwsze badanie cytologiczne powinno odbyć się jak najszybciej po rozpoczęciu współżycia (zwłaszcza z uwagi na ryzyko zakażenia wirusem HPV, przenoszonym drogą płciową), natomiast nie później niż w 25. roku życia kobiety. Co ile cytologia powinna być wykonywana, by skutecznie wykryć wczesne zmiany nowotworowe? Zaleca się, by cytologia w ramach skriningu odbywała się raz do roku, a później, w przypadku uzyskania kilku wyników prawidłowych - raz na trzy lata. Jeśli u pacjentki stwierdzi się zakażenie HPV, cytologia także powinna być wykonywana raz w roku lub częściej, w zależności od wskazań lekarza.

Źródła:

  • Redakcja mp.pl, konsultacja: prof. R. Jach, Cytologia - kiedy robić badanie, co oznaczają wyniki [w:] Medycyna Praktyczna, 25.02.2022
  • PAP, Cytologia - 5 minut, które może uratować życie [w:] Medycyna Praktyczna, 14.03.2012
  • Dr hab. med. A. Korolczuk, Profilaktyka raka szyjki macicy - aktualny stan wiedzy [w:] Onkologia po Dyplomie 03/2016
  • Nasierowska-Guttmejer, W. Kędzia, W. Rokita, S. Wojtylak, D. Lange, R. Jach, M. Wielgoś, Rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia płasko nabłonkowych zmian śród nabłonkowych szyjki macicy na podstawie wytycznych CAP/ASCCP [w:] Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016, tom 1, nr 3
  • Rokita, Wartość diagnostyczna cytologii i kolposkopii u kobiet ze śródnabłonkową neoplazją szyjki macicy [w:] Ginekologia Polska 2011, 82
  • Kornovski, S. Slavchev, S. Kostov, Y. Ivanova, A. Yordanov, Etiologia, klasyfikacja, diagnostyka i profilaktyka stanów przedrakowych szyjki macicy [w:] Onkologia w Praktyce Klinicznej - Edukacja 2021, tom 7, nr 6
  • dr hab. n. med. M. Wielgoś, prof. dr hab. n. med. M. Krzakowski, prof. dr hab. n. med. K. Czajkowski, lek. J. Gieremek, dr n. med. A. Jagiełło-Gruszfeld, lek. E. Wojciechowska-Lampka i inni, Standardy postępowania w przypadkach choroby nowotworowej u kobiet w ciąży. Część II. Rak szyjki macicy, guzy jajnika [w:] Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, tom 2, nr 1 (2017)