Starzejemy się w zawrotnym tempie. Dzisiaj w Polsce mamy około 20 proc. osób 60+. Z danych Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że do 2050 roku liczba osób powyżej 60. roku życia w skali globu wzrośnie niemal o 100 procent. „To, w jakim tempie będziemy się starzeć, w dużym stopniu zależy bezpośrednio od nas – od naszego stylu życia. Stąd można spotkać np. 50-letniego „starca” i równocześnie 65-letniego „młodzieńca” – mówi geriatra dr Krzysztof Czarnobilski.
Redakcja "Twoje Zdrowie": Kiedy zaczyna się starość?
Dr Krzysztof Czarnobilski, specjalista geriatrii: Z badania PolSenior wynika, że zasadnym jest podział na tzw. "młodych starych" i "starych starych". Coraz więcej jest przesłanek, aby granicę trzeciego wieku przesunąć z 75 roku życia do 80-tego. Na co dzień widzimy osoby powyżej 65 roku życia w pełni swojej aktywności zawodowej, którą utrzymują nawet powyżej 10 lat. Wszystko zależy od tego jak żyjemy i jak dbamy o własne zdrowie, bo genetyka to tylko 20 procent, na resztę mamy wpływ - oczywiście pośrednio - na nasze środowisko, opiekę medyczną, ale bezpośrednio od nas samych zależy to w 50 proc. poprzez odpowiedni styl życia. Dlatego też spotkać można nieraz np. 50-letniego "starca" i równocześnie 65 letniego "młodzieńca. Trzeba pamiętać, że starość nie jest chorobą, jednak wraz ze starzeniem się pojawiają się choroby niewystępujące w wieku młodszym. Starość równocześnie zmienia obraz chorób, które są typowe także dla ludzi młodych, ale u starszych pacjentów przebiegają inaczej.
Czyli niektóre osoby starzeją się szybciej, inne wolniej. Czy dziś żyjemy dłużej?
W ostatnich kilkunastu latach, długość życia mężczyzn w naszym kraju wzrosła o 7 lat. Polki żyją średnio 81 lat, czyli aż o 8 lat dłużej aniżeli Polacy. Mimo pozytywnych zmian nadal słabo wypadamy na tle czołówki krajów europejskich. Wiek dożywania Polaków jest krótszy o ok. 8 lat, a Polek o prawie 5 lat w porównaniu z tymi krajami. Duże znaczenie ma tutaj medycyna przeciwstarzeniowa, która ma na celu wczesne wykrywanie dysfunkcji związanych z wiekiem, ich zapobieganie i leczenie we wczesnym stadium. W ciągu ostatnich stu lat, przeciętna długość życia człowieka wzrosła z ok. 40 do ponad 80 lat. Wiąże się to z postępem medycyny, poprawą jakości życia i zmianą jego stylu.
Jak opóźnić starość?
W Stanach Zjednoczonych przeprowadzono badanie, podczas którego określono, jakie czynniki są odpowiedzialne za pomyślne starzenie się. Okazało się, że duże znaczenie ma aktywność fizyczna, niepalenie papierosów, okazjonalne spożywanie czerwonego wina, wyższe wykształcenie, niższy obwód pasa. "Lepsze starzenie" zaobserwowano też u osób z większym stężeniem dobrego cholesterolu, tych nie mających cukrzycy, z niższym ciśnieniem tętniczym krwi. Na swoją starość pracujemy już od wczesnej młodości. Jeżeli będziemy prowadzić tzw. prozdrowotny tryb życia, zwłaszcza poprzez odpowiednią dietę, aktywność fizyczną, umysłową, bez narażenia na toksyczne czynniki środowiskowe to będziemy na pewno żyć dłużej, a próg niepełnosprawności osiągniemy bardzo późno. Czasu nie możemy zatrzymać, ale to, w jaki sposób będziemy odczuwali jego upływ w 80 proc. zależy od nas samych. Uwarunkowania genetyczne to tylko 20 proc. Liczby jasno pokazują, jak duże znaczenie ma profilaktyka. A tę należy zaczynać już od... 20 roku życia. 20-latek powinien mieć świadomość, że skóra znacznie bardziej starzeje się, gdy często jest narażona na promienie ultrafioletowe. Podobnie jest z dietą. Odpowiednia ilość witaminy D, kwasów tłuszczowych, kwasów omega-3- to wpływa na to, jak będzie wyglądała starość. Zwróćmy uwagę na to, gdzie ludzie żyją najdłużej. Są to mieszkańcy japońskiej wyspy Okinawa. Mają zdrowe środowisko, tryb życia, dietę bogatą w warzywa, ryby i świeże algi. To obrazuje, jaki wpływ na nasze życie ma to, co robimy i jak żyjemy. Nie bez znaczenia jest także nastawienie do życia. Osoby z pozytywnym usposobieniem starzeją się pomyślniej. Podobnie jak osoby utrzymujące sprawność społeczną i intelektualną. Medycyna estetyczna i kremy czasu nie zatrzymają. Ale jeżeli poprawią nam nastrój, to też coś. Eliksir młodości nie istnieje. Światełkiem w tunelu może być medycyna regeneracyjna. Do odbudowy narządów próbuje się wykorzystać komórki macierzyste, które mogą odbudować uszkodzone narządy. Opracowywane są też metody terapii genowej w celu naprawy uszkodzonego DNA. Badania są zaawansowane i niewykluczone, że w niedalekiej przyszłości będziemy mogli korzystać z takich rozwiązań.
Jak zadbać o seniora, którego mamy w rodzinie? O czym powinniśmy pamiętać?
Każdy kto przebywa z osobą w podeszłym wieku musi bacznie ją obserwować. Trzeba wiedzieć, że objawy m.in. chorób układu krążenia czy oddechowego mogą być zupełnie inne niż u młodszych. Na przykład jeżeli wystąpią nawet niewielkie zmiany w zachowaniu seniora, może to oznaczać niedotlenienie mózgu i trzeba udać się do lekarza. Bardzo niebezpieczne są upadki, a przyczyna to osłabienie mięśni i stawów nóg, zaburzenia równowagi, gorszy wzrok, problemy neurologiczne, działanie uboczne leków wynikłe z ich interakcji. Najczęstsze i najniebezpieczniejsze to złamanie szyjki kości udowej. Ponad 50 proc. osób chodzących przed złamaniem, wymaga całkowitej opieki i nie opuszcza już nigdy swego łóżka.
Jak zapobiegać takim upadkom i jak przystosować mieszkanie dla starszej osoby?
Po pierwsze z podłóg powinny zniknąć dywany, należy zdemontować progi, w łazience zainstalować dodatkowe uchwyty, w prysznicu antypoślizgowe maty. Podeszwa obuwia nie może być śliska i powinno ono się znajdować przy nogach. Osoby starsze wstydzą się często wychodzić z domu z laską bo uważają ją za atrybut starości. Tymczasem pomoże ona uniknąć sporo kłopotów. Może bardziej uda się seniora przekonać do kijka nordic walking? Warto zaopatrzyć seniora w ten sprzęt, osoba w podeszłym wieku będzie pewniej się czuła podczas spacerów.
Domowa apteczka seniora, wypełniona masą leków na różne choroby, to chyba spory problem?
Uważnie kontrolujemy leki jakie przyjmuje senior. Osoby starsze chodząc od jednego do drugiego specjalisty dostają często kolejną porcję leków, a do tego dochodzą zioła, bo przecież według nich one nie szkodzą. W sumie okazuje się, że podopieczny zażywa najczęściej kilkanaście różnych tabletek czy innych substancji. Rekordzista który trafił do naszego szpitala zażywał aż 47 różnych tabletek. Na szczęście przeżył.
Dieta dla seniorów powinna być jakoś specjalnie dopasowana?
W większości przypadków emerytom wszystko jedno co i jak jedzą. Rzadko chodzą do sklepów, więc zaopatrują się w produkty, które mogą tygodniami leżeć w lodówce. Sięgają po konserwy - niezdrowe i tłuste. Tymczasem dieta musi być urozmaicona. Warto zadbać o to, by posiłki były zdrowe, pożywne, kolorowe, odpowiednio przyprawione. Niech senior je smacznie!
(mc)
