Zmęczenie i osłabienie - to często objawy anemii

Bartłomiej Paulus, RMF FM: Czym jest anemia?

Dr Robert Dudkowiak, Uniwersytecki Szpital Kliniczny we Wrocławiu: Anemia to stan patologiczny, w którym obserwujemy zmniejszenie ilości krwinek czerwonych, a więc krwinek odpowiedzialnych za transport tlenu w organizmie. Jest to związane również z obniżeniem poziomu hemoglobiny, czyli bezpośrednio tego białka, z którym związany jest tlen w obrębie krwinek czerwonych.

Czyli można powiedzieć, że w czasie anemii nasz organizm jest niedotleniony?

Najprościej można tak to ująć. Sytuacja zmniejszenia ilości krwinek czerwonych i poziomu hemoglobiny będzie docelowo prowadziła do zmniejszenia utleniania tej krwi, zmniejszenia dostępności tlenu w organizmie. Można w sumie powiedzieć, że to niedostateczna ilość tlenu dla organizmu, dla jego funkcjonowania.

Możemy mówić o różnych rodzajach anemii?

Oczywiście etiologia, czyli przyczyny, które prowadzą do tego, mogą być zróżnicowane i w tym momencie możemy mówić o różnych obliczach. Może być to, najczęstsza z postaci anemii na świecie, to ponad osiemdziesiąt procent, to anemia z niedoboru żelaza, która jest konsekwencją niedostatecznej ilości żelaza w organizmie, niezbędnego do syntezy hemoglobiny. Hemoglobiny, czyli tego białka odpowiedzialnego za transport tlenu. W tym momencie, jeżeli weźmiemy pod uwagę, że jest to najczęstsza postać, to tym najczęstszym obliczem niedokrwistości będą sytuacja, w których w organizmie dochodzi do utraty krwi, a więc w konsekwencji tego rozwinie się właśnie anemia.

Uczestnicy wypadków czy osoby po operacjach są bardziej narażone na anemię?

Tak. Temu służy zabezpieczenie tych osób w trakcie operacji i zabiegów w przetaczanie krwi, byśmy ten spadek krwinek czerwonych nadrobili, a w uzasadnionych sytuacjach będzie wskazana suplementacja po pobycie w szpitalu preparatów żelaza, aby szybciej nadrobić te straty.

Podobno anemia częściej dotyka kobiety niż mężczyzn?

To prawda. Oczywiście to wynika z fizjologii organizmu. Kobiety w okresie rozrodczym, występuje u nich krwawienie miesiączkowe, a więc tym samym, w naturalny sposób utrata krwi z organizmu, czyli sytuacja sprzyjająca rozwojowi niedokrwistości. Jeżeli tym bardziej, w diecie, podaż żelaza będzie zmniejszona, niedostateczna, to cykliczne miesiączkowe krwawienie będzie prowadziło do rozwoju tej niedokrwistości. Tym bardziej w sytuacji kobiet, które będą miały bardziej nasilone krwawienie miesiączkowe, czy dłużej trwające dni okresu z krwawieniem.

Jakie są klasyczne objawy anemii?

Wszystko to będzie związane z niedoborem, niedostateczną ilością tlenu w organizmie. Taka osoba będzie czuła się osłabiona, szybciej będzie się męczyć. Może to się sprowadzać do rozwoju duszności, szczególnie powysiłkowej. Przyspieszonej akcji serca. Organizm w sytuacji, kiedy ma niedostateczną ilość tlenu, stara się nadrobić, zrekompensować to szybszym biciem serca, aby tutaj mniejszą ilością hemoglobiny nadrobić niską zawartość tlenu.

Są zewnętrzne objawy? Czasami słyszymy, że ktoś jest blady, to pewnie ma anemię.

Oczywiście. Bladość powłok skórnych, bladość spojówek będzie w badaniu fizykalnym objawem, który zwróci naszą uwagę i w tym momencie taka osoba mogła by przeprowadzić podstawową diagnostykę w kierunku anemii.

Jak sprawdzić czy to anemia?

Najlepiej poprosić lekarza rodzinnego o wykonanie podstawowego badania, morfologii krwi obwodowej, które pokaże nam informację na temat poziomu hemoglobiny, poziomu hematokrytu, który też jest dla nas istotny, no i krwinek czerwonych.

Tylko niedobór żelaza prowadzi do anemii?

Niedobór żelaza jest tą najczęstszą postacią, prowadzącą do rozwoju niedokrwistości, ale ten niedobór może być konsekwencją zaburzeń, chociażby wchłaniania żelaza w organizmie. Zmian w obrębie błony śluzowej, jelita cienkiego, dwunastnicy, czyli obszarów przewodu pokarmowego, gdzie zachodzą procesy wchłaniania żelaza, które będą prowadziły do zaburzeń przyswajania przez organizm tego pierwiastka. Oczywiście to nie jest jedyna przyczyna. To ta najczęstsza. Wśród niedokrwistości niedoborowych, do których należą, niedokrwistość z niedoboru żelaza, znajdują się również niedokrwistości z niedoboru witaminy B12 czy kwasu foliowego, czyli dwóch ważnych składników, które są niezbędne na etapie syntezy krwinek czerwonych w szpiku kostnym, aby to prawidłowo zachodziło.

Zatem możemy mieć dobry poziom żelaza, ale zły tych pozostałych składników?

Tak. Możliwe jest obniżenie tych witamin, znacznie rzadziej takie sytuacje mają miejsce, abyśmy mieli izolowany niedobór witaminy B12 czy kwasu foliowego, ale oczywiście takie sytuacje są możliwe. Chociażby w przypadku niedoboru witaminy B12, będzie to taka choroba o nazwie niedokrwistość Addisona Biermera. W organizmie pojawiają się przeciwciała, które skierowane są przeciwko komórkom okładzinowym żołądka. Komórki okładzinowe żołądka produkują czynnik wewnętrzny, który jest niezbędny dla prawidłowego wchłaniania witaminy B12 w jelicie cienkim. W sytuacji, gdy będzie stan zapalny żołądka związany z upośledzeniem syntezy tego czynnika wewnętrznego, będzie to prowadziło do niedoboru witaminy B12 i w konsekwencji rozwoju również anemii, zwanej także, anemią złośliwą.

Jak wygląda leczenie anemii po zdiagnozowaniu i określeniu jej zaawansowania?

Najprostszą postać anemii leczymy doustnymi formami żelaza - tabletkami. Najlepiej, najskuteczniejsze będą oczywiście przepisane na receptę przez lekarza. W sytuacji, gdy poziom hemoglobiny jest znacznie obniżony, to taki pacjent będzie zbyt dużo czasu potrzebował do nadrobienia niedoborów samą doustną suplementacją, to wtedy trzeba pomyśleć o przetoczeniu żelaza w formie dożylnej.

Odpowiednia dieta pomaga w zapobieganiu anemii?

Dieta na pewno pomaga w zwalczaniu anemii, ponieważ odpowiednie formy żelaza, zawarte w diecie, przede wszystkim żelazo hemowe, więc zawarte w produktach mięsnych, jest łatwej przyswajalne przez organizm. Po drugie odpowiednio dobrana dieta, odpowiednie zakwaszenie tej treści jelitowej sprzyja wchłanianiu żelaza z dwunastnicy, czyli początkowego odcinka jelita cienkiego. Tym samym jest dla nas ważne, abyśmy pamiętali o tym, że nawet przyjmując te preparaty żelaza popić ją wodą z cytryną. Niektóre z nich od razu są skomponowane z witaminą C. W środowisku kwaśnym to organizm łatwiej przyswaja to żelazo.

Do czego może doprowadzić anemia?

Anemia jest najczęściej konsekwencją jakiś toczących się w organizmie chorób, ale oczywiście zbyt niski poziom hemoglobiny, niedostateczne utlenowanie organizmu będzie przekładało się na nieprawidłowe funkcjonowanie danego pacjenta, na jego wydolność, pracę układu krążenia. Jeżeli będzie to osoba starsza ze współistniejącymi chorobami, chociażby z przewlekłą niewydolnością serca, chorobą płuc, astmą, na pewno będzie to istotnie wpływało na jej funkcjonowanie, jakość codziennego życia.

Zatem anemia jest wskaźnikiem tego, że w naszym organizmie dzieje się coś nie tak?

W uproszczeniu można tak powiedzieć, że jest to sygnał alarmowy, abyśmy w tym momencie rozpoczęli diagnostykę czy właśnie wszystko jest prawidłowo.

Żebyśmy szukali drugiego dna?

Tak, bo musimy jednak pamiętać, że choroby hematologiczne często współistnieją, pociągać za sobą również rozwój anemii. Jednak jest to znacznie mniejsza grupa przyczyn rozwoju niedokrwistości.

Mogą to być sytuacje związane z przewodem pokarmowym. Pacjent starszy, u którego rozwija się nagle anemia, może wymagać diagnostyki w kierunku raka jelita grubego, ponieważ może być tam zmiana w jelicie grubym, która na przestrzeni ostatnich kilku lat była przyczyną cyklicznej utraty krwi i tym samym doprowadziła do tej niedokrwistości. Inna sytuacja. Młoda kobieta, u której są częste, często przedłużające się krwawienia miesiączkowe. Jej też może grozić rozwój anemii. Pacjent z przewlekłą chorobą nerek, gdzie będzie tracił krwinki czerwone, również przez uszkodzone nerki.

Jakie są największe mity związane z anemią?

Wiele osób zwraca uwagę na picie soku z buraka w przypadku anemii. Niektórzy się z tego naśmiewają, podważają. Prawda leży pośrodku. Jest on na pewno bogaty w kwasy foliowe, które tutaj są istotne. Również przy odbudowie tych krwinek czerwonych. Jeżeli pacjent przyjmuje żelazo, powiedzmy w tabletce doustnej, ale jednak w jego diecie podaż kwasu foliowego będzie też niewystarczająca, to jednak on nie zsyntezuje prawidłowo tych krwinek czerwonych, a więc tym samym wypicie tej szklanki soku z buraka może być pomocne. 

_(ag)