Choroba niedokrwienna serca, inaczej nazywana również chorobą wieńcową to zespół objawów, które pojawiają się na skutek niedokrwienia mięśnia sercowego. Jej główną przyczyną jest miażdżyca. Warto wiedzieć jak jej zapobiegać, ponieważ nieleczona choroba wieńcowa może doprowadzić do zawału serca, a w konsekwencji zgonu.
Choroba wieńcowa, nazywana inaczej chorobą niedokrwienną serca (ChNS), to stan, w którym na skutek zwężenia lub niedrożności (zamknięcia) jednej (czasem więcej) tętnic wieńcowych dochodzi do niedotlenienia mięśnia sercowego i związanych z tym dolegliwości w klatce piersiowej. Przeważnie wynika to ze zmian w naczyniach wieńcowych serca spowodowanych miażdżycą, rzadziej innymi stanami, na przykład gorączką.
Jej najczęstszymi postaciami są zawał serca oraz dławica piersiowa, zwana też inaczej dusznicą bolesną.
Postaci choroby wieńcowej
Wyróżnia się dwie główne postaci choroby wieńcowej, w zależności od tempa jej rozwoju i tego jak duży jest niedobór tlenu. Mianowicie są to:
- Przewlekły zespół wieńcowy - w tym przypadku niedokrwienie serca występuje na skutek wzrostu obciążenia mięśnia sercowego (np. podczas dużego stresu lub wysiłku fizycznego). Ten rodzaj choroby niedokrwiennej serca rozwija się przeważnie wolno, przez kilkanaście lat.
- Ostry zespół wieńcowy - w tej odmianie choroby wieńcowej dochodzi do prawie całkowitego lub całkowitego niedokrwienia mięśnia sercowego na skutek zatkania lub skurczu jednej z tętnic wieńcowych, co nie pozwala dostatecznie zaopatrzyć mięsień sercowy w tlen i składniki odżywcze. W miarę upływu czasu niedokrwienie narasta i jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia. Ta grupa potocznie nazywana jest zawałami serca.
Czynniki ryzyka choroby niedokrwiennej serca tworzą pokaźną listę, a należą do nich:
- predyspozycje genetyczne (choroba niedokrwienna serca lub inne choroby na tle miażdżycowym w rodzinie,
- nadciśnienie tętnicze,
- zwiększone stężenie cholesterolu LDL,
- zwiększone stężenie trójglicerydów,
- nadwaga i otyłość
- nieprawidłowe odżywianie
- brak aktywności fizycznej
- wiek (mężczyźni od 45 rż, kobiety od 55 rż),
- płeć (większe ryzyko u mężczyzn)
- nieprawidłowy poziom glukozy lub cukrzyca
- palenie papierosów
- nadużywanie alkoholu
- obecność miażdżycy tętnic obwodowych lub mózgowych
- nieprawidłowa funkcja skurczowa lewej komory potwierdzona w echokardiografii
- zmiany w EKG spoczynkowym
Objawy choroby wieńcowej to przede wszystkim dławica piersiowa, czyli zespół dolegliwości, pojawiających się w momencie narastania niedokrwienia mięśnia sercowego. Objawem najbardziej typowym jest ból wieńcowy, czyli ból w klatce piersiowej, który:
- jest umiejscowiony za mostkiem i może promieniować do żuchwy, szyi, barku, czy brzucha,
- ma charakter ucisku, gniecenia dławienia, przeważnie nigdy nie jest kłujący,
- pojawia się w trakcie wzmożonej aktywności i ustępuje podczas odpoczynku lub podczas sytuacji stresowej,
- ustępuje w ciągu 1-3 min po przyjęciu nitrogliceryny podjęzykowo,
- w każdej pozycji ciała i fazie oddechu jego nasilenie jest takie samo,
- nasila się często w godzinach porannych i sprzyja mu zimne powietrze i mocny wiatr,
- może zostać spowodowany przyjęciem obfitego posiłku.
Objawy niedokrwienia serca, czyli napad dławicy piersiowej może przebiegać również jako tzw. równoważniki albo “maski", czyli manifestować się inaczej niż ból. Do takich równoważników należą:
- duszność wysiłkowa, czyli uczucie braku powietrza,
- ból w nadbrzuszu lub nudności i wymioty - mogą zastępować bóle wieńcowe, szczególnie u osób chorych na cukrzycę, niewydolność nerek lub z otępieniem, ponieważ mają oni problem z odczuwaniem bólu,
- osłabienie,
- kołatanie serca,
- zawroty głowy
Diagnostyka w kierunku choroby wieńcowej rozpoczyna się na wywiadzie zebranym od pacjenta przez lekarza. Następnie na podstawie dolegliwości przedstawianych przez chorego opiera najlepsze dla niego badania, aby potwierdzić lub wykluczyć chorobę wieńcową.
Złotym standardem w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca jest koronarografia. Badanie to polega na podaniu kontrastu do tętnic wieńcowych i obrazowanie ich za pomocą promieni rentgenowskich, co pozwala uwidocznić ewentualne zwężenia lub miejsce zamknięcia tętnicy w przypadku ostrego zespołu wieńcowego. Dostęp do tętnic wieńcowych lekarz uzyskuje głównie poprzez nakłucie żyły promieniowej, rzadziej zaś łokciowej czy udowej.
Innym badaniami, które również wykonywane są w diagnostyce tej choroby są:
- EKG spoczynkowe
- próba wysiłkowa
- echokardiografia
- badanie PET lub SPECT
- badania biochemiczne (troponiny, CK, CK-MB)
Leczenie choroby wieńcowej ma charakter objawowy. Wymagane jest nie tylko przyjmowanie zaleconych przez lekarza leków, ale również zmiana nawyków żywieniowych i zmiana trybu życia.
Jeżeli chodzi i leczenie farmakologiczne, to najczęściej pacjenci przyjmują leki z grupy statyn, które mają za zadanie obniżenie poziomu cholesterolu i redukcję blaszki miażdżycowej. Ważne jest również obniżenie ciśnienia tętniczego do wartości optymalnych. Oprócz tego stosuje się również leki z grupy nitratów, beta-blokerów, oraz blokerów kanałów wapniowych.
Również bardzo istotna jest redukcja masy ciałą w przypadku nadwagi i otyłości, a także uprawianie aktywności fizycznej dostosowanej do możliwości chorego.
Nie trzeba nikogo przekonywać, o szkodliwości nadużywania alkoholu i palenia papierosów.
Niektóre źródła podają, że korzystne może przyjmowanie kwasu foliowego, który zmniejsza stężenie we krwi homocysteiny, której nadmiar jest czynnikiem ryzyka choroby niedokrwiennej serca.
Objawowe postaci choroby wieńcowej, które zakłócają normalne funkcjonowanie wymagają leczenia inwazyjnego i udrożnienia tętnicy wieńcowej. Wykonuje się wtedy poszerzanie balonowe lub implantację stentów. Obecnie powoli wprowadza się nowoczesne metody leczenia choroby wieńcowej, jak choćby litotrypsja, czyli rozbijanie za pomocą fal zwapniałych zmian w naczyniach wieńcowych. W cięższych przypadkach konieczne jest wykonanie operacji wszczepienia by-passów.
Leczenie i diagnostyka choroby wieńcowej, a w szczególności ostrych zespołów wieńcowych wymaga leczenia szpitalnego na oddziale kardiologicznym lub intensywnej opieki kardiologicznej.
Choroba niedokrwienna serca wymaga leczenia, gdyż nieleczona postępuje. Zaniedbanie tej choroby może sprawić, że przekształci się ona w dusznicę niestabilną, w której ból nie ustępuje ani po zaprzestaniu wysiłku, ani po przyjęciu leków rozszerzających naczynia (nitratów). Dusznica niestabilna może zakończyć się zawałem serca, który niekiedy okazuje się niestety śmiertelny.
Podstawą profilaktyki choroby niedokrwiennej jest zdrowa i zbilansowana dieta na serce. Najlepiej sprawdza się tutaj dieta śródziemnomorska, bogata w warzywa oraz owoce, a także zdrowe tłuszcze. Ważne jest również, aby unikać nadmiaru soli i cukrów prostych.
Należy pamiętać również o utrzymaniu prawidłowej masy ciała.
W prewencji choroby wieńcowej ważna jest również aktywność fizyczna. Tygodniowo powinno być to 150-300 minut wysiłku o umiarkowanej intensywności. Każda aktywność jest ważna!
W profilaktyce warto zrezygnować z palenia papierosów i ograniczeniu do minimum spożywania alkoholu.
Warto wykonywać również co jakiś czas badania laboratoryjne, tj. poziom glukozy, cholesterolu oraz kwasu moczowego.
Dobry pomysłem będzie kontrola ciśnienia tętniczego.
Warto wiedzieć czym jest i jak objawia się choroba niedokrwienna serca tym bardziej, że jest to choroba dość częsta, a zapadalność wzrasta wraz z wiekiem. W przypadku występowania dolegliwości bólowych w klatce piersiowej warto zgłosić się do lekarza, aby w przypadku jej potwierdzenia jak najwcześniej podjąć odpowiednie działania, gdyż nieleczona może doprowadzić do poważnych konsekwencji, ze zgonem włącznie. Warto stosować profilaktykę choroby niedokrwiennej serca, aby jak najdłużej cieszyć się zdrowiem i dobrym samopoczuciem.
Bibliografia
https://www.nfz.gov.pl/gfx/nfz/userfiles/_public/aktualnosci/aktualnosci_oddzialow/ulotka.14.12.2022_choroba_niedokrewienna_serca.pdf [dostęp:] 19.05.2024
https://www.ikard.pl/strefa-pacjenta/warto-wiedziec/choroba-wiencowa.html#A6 [dostęp: 18.05.2024]
https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/informacje/definicje/62029,choroba-wiencowa [dostęp:] 18.05.2024
A Fryczk-Kurek, P. Buchta, Szkodziński, J.,Stabilna choroba wieńcowa - epidemiologia, diagnostyka, wybór postepowania,"Choroby Serca i Naczyń", 5(3) 2008 s.125-134
