Trzynaście lat to obecnie średni wiek inicjacji nikotynowej w Polsce. Chodzi o moment, gdy nastolatek po raz pierwszy sięga po papierosa. Właśnie o tym zjawisku, a także o tym, jak zwiększyć szanse, by skutecznie rzucić palenie, czyli wyleczyć się z nikotynizmu, będziemy mówić w tym tygodniu w cyklu Twoje Zdrowie w Faktach RMF FM.
Specjaliści zwracają uwagę, że pierwszy kontakt z nikotyną polskich dzieci to w praktyce coraz częściej sięgnięcie po e-papierosa. To potwierdza prezes Towarzystwa Badań nad Uzależnieniami, psychiatra profesor Marcin Wojnar.
E-papierosy, a w szczególności ich jednorazowa postać przenika do młodzieży w ogromnym stopniu. To toruje drogę nie tylko drogę do uzależnienia od nikotyny, lecz wyrabia także nawyk behawioralny, by sięgać po coś, czym można się zaciągnąć - opisuje prof. Wojnar.
W ubiegłym tygodniu Sejm przyjął ustawę, która ma zakazać sprzedaży dzieciom i młodzieży woreczków z nikotyną oraz wszystkich e-papierosów, także tych bez nikotyny. Ustawa trafi teraz do Senatu. Jednocześnie od lipca wzrośnie akcyza na urządzenia takie jak wielorazowe e-papierosy i podgrzewacze oraz na płyn do jednorazowych e-papierosów. Jest to konsekwencja ustawy, którą w marcu tego roku podpisał prezydent Andrzej Duda. O tym, co jeszcze w polskim systemie prawnym może się wydarzyć, by zmniejszyć skalę nikotynizmu oraz o tym, jak każdy z nas może zwiększyć swoje szanse, by zerwać z nałogiem - będziemy rozmawiać z ekspertami w cyklu Twoje Zdrowie w Faktach RMF FM.
8 milionów palaczy w Polsce
Ministerstwo Zdrowia zapowiadało jeszcze kilka lat temu, że Polska do 2030 roku osiągnie poziom 5% palaczy. Według raportu Polskiej Akademii Nauk, w naszym kraju do codziennego palenia tytoniu przyznaje się niemal 29% dorosłych Polaków. To w sumie około ośmiu milionów osób: trzy miliony kobiet i pięć milionów mężczyzn. Europejskie badanie ESPAD prowadzone w 2024 roku, dotyczące używek po które sięga młodzież - pokazało zaskakujące trendy: w Europie coraz mniej nastolatków pije alkohol i pali tradycyjne papierosy. Jednocześnie rośnie liczba osób używających papierosów elektronicznych. Codzienne używanie papierosów wśród studentów spadło o ponad połowę: z 68% w 1995 roku do 32% w 2024 roku. Ten trend dotyczył 32 krajów. Z drugiej strony, rośnie częstość używania papierosów elektronicznych. Od 2019 roku popularność papierosów elektronicznych zwiększyła się w większości krajów.
Jak wyleczyć się z nikotynizmu?
Gdy widzę w swoim gabinecie pacjenta, który pali papierosy, czyli choruje na nikotynizm, to bez względu na to, ile papierosów wypala dziennie i od jak dawna, mówię, że powinien jak najszybciej przestać palić. Wiem, że nie jest to proste - przyznaje w rozmowie z dziennikarzem RMF FM prof. Filip Szymański, prezes Polskiego Towarzystwa Chorób Cywilizacyjnych, dziekan Wydziału Medycznego Collegium Medicum Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, jeden z autorów interdyscyplinarnych rekomendacji, jak skutecznie leczyć nikotynizm.
Nikotynizm to choroba, która zwiększa ryzyko powikłań nie tylko ze strony układu sercowo-naczyniowego i układu oddechowego, zwiększa też ryzyko nowotworów. Trzy główne przyczyny zgonów Polaków zależne są od nikotynizmu - mówi prof. Szymański.
Profesor Paweł Koczkodaj z Zakładu Epidemiologii i Prewencji Nowotworów Narodowego Instytutu Onkologii - Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie przypomina w rozmowie z RMF FM, że do dyspozycji pacjentów z całej Polski jest Telefoniczna Poradnia Pomocy Palącym, która działa właśnie w Narodowym Instytucie Onkologii - Państwowym Instytucie Badawczym w Warszawie. Jej numer to 801 108 108.
Można dzwonić z całej Polski. Można zapytać lekarza. Część leków, które ułatwiają rzucenie palenia jest bez recepty, a część jest na receptę - opisuje w rozmowie z RMF FM prof. Paweł Koczkodaj.
Najlepiej nie zaczynać
Najważniejszym obszarem jest niezaczynanie palenia. Brzmi to jak truizm, ale jeżeli ktoś nie uzależni się od palenia papierosów do 25-30. roku życia, to uzależnienie się, rozwinięcie tego w chorobę, nie jest wtedy wielkim zagrożeniem dla nas. Okres plastyczności naszego układu nerwowego na tym etapie życia mija - przekonuje prof. Koczkodaj. Istnieją leki, które działają i pomagają rzucić palenie. Ogromne znaczenie ma też motywacja. Jeżeli ktoś jest pewny, przekonany, że chce zerwać z nałogiem, jego szanse od razu rosną. To musi być postanowienie, na pewno trzeba pamiętać o tym, że rzucanie palenia wymaga powtórek. Decydujemy się na to, ale zdarza nam się zapalić jeden, dwa papierosy, i nie należy się wtedy załamywać. To jest normalna trajektoria wychodzenia z choroby, pozbywania się nałogu. Należy być dla siebie wyrozumiałym i miłym. Na pewno pomocna może być aktywność fizyczna. Rzucenie palenia wiąże się z zestresowaniem, zmianą, wiele osób boi się, że przytyje po odstawieniu papierosa - dodaje prof. Paweł Koczkodaj.
Ile nastolatków pali papierosy?
Z badań przeprowadzonych w Narodowym Instytucie Onkologii wynika, że po tradycyjne papierosy w Polsce regularnie sięga obecnie około dwunastu procent chłopców i trzynastu procent dziewcząt.
Jeżeli chodzi o e-papierosy jest to dwadzieścia jeden procent chłopców i dwadzieścia trzy procent dziewcząt. Jeżeli chodzi o tytoń podgrzewany, jest to dziesięć procent chłopców i dziewcząt. Niezbędne jest uszczelnienie sprzedaży, może zaostrzenie kar za sprzedaż osobom niepełnoletnim takich produktów mogłoby pomóc rozwiązać problem? Podobny efekt zauważyliśmy po wprowadzeniu zakazu korzystania z solariów przez osoby, które nie mają osiemnastu lat - dodaje prof. Koczkodaj. Kluczowa zawsze jest informacja, że pacjent powinien przestać palić papierosy. Krok drugi to interwencja farmakologiczna, mamy leki na receptę i bez recepty, które możemy rekomendować naszemu pacjentowi. Jeżeli jedna terapia była nieskuteczna, możemy zastosować inną. Jeżeli to nie jest skuteczne dla naszego pacjenta, to dla osoby palącej, która nie może rzucić palenia, zarówno biorąc udział w zajęciach w poradniach antynikotynowych, jak i farmakoterapię, możemy zaproponować tzw. redukcję szkód. To zamiana papierosa klasycznego na system, który podgrzewa, a nie spala. Zaznaczam i podkreślam, że to nie jest system, który służy do inicjacji. Jest to ostatnia deska ratunku dla osoby palącej, która nie może zaprzestać palenia. Zwracamy też uwagę, że e-papierosy to inna kategoria produktów. One także są szkodliwe - zaznacza w rozmowie z reporterem RMF FM prof. Filip Szymański.
Część ekspertów podkreśla w rozmowie z naszym dziennikarzem, że w ramach skutecznego, szerokiego leczenia nikotynizmu obecnie niezbędna jest koordynacja działań różnych ministerstw, od resortu zdrowia, przez resort finansów po ministerstwo środowiska. Część specjalistów proponuje w czasie debat stworzenie nowego stanowiska pełnomocnika premiera do spraw zdrowia publicznego, który zadbałby o zmiany w prawie, które zwiększyłyby możliwości leczenia nikotynizmu. O takich pomysłach i postulatach ekspertów także będziemy mówić w cyklu Twoje Zdrowie w Faktach RMF FM.
Czym grozi nikotynizm? Jak skutecznie można go leczyć? Co wynika z najnowszych badań naukowych na temat tradycyjnych papierosów i e-papierosów? Jak pomóc zerwać z nałogiem nastolatkowi? Między innymi o tym możecie porozmawiać z ekspertem. Od 14.00 do 15.30 na Wasze pytania odpowiadać będzie prezes Polskiego Towarzystwa Chorób Cywilizacyjnych profesor Filip M. Szymański.