Wypicie nawet jednego kieliszka np. wina w ciąży, może spowodować uszkodzenie płodu. Tzw. zespół zaburzeń związanych z narażeniem na alkohol w okresie płodowym (FASD) dotyka nie mniej niż 1,5 proc. polskich dzieci. „To więcej niż zespół Downa czy autyzm - choroby, o których słyszy się znacznie częściej” – zaznacza w rozmowie z Marcinem Czarnobilskim pediatra dr Katarzyna Dyląg.
FASD dotyka w Polsce 2 na 100 dzieci. To więcej niż zespół Downa czy autyzm - choroby, o których słyszy się znacznie częściej. Uważa się, że FASD stanowi najczęstszą przyczynę niepełnosprawności intelektualnej w krajach rozwiniętych, jest jednocześnie jedną z nielicznych, którym można w 100% zapobiecdr Katarzyna Dyląg, Centrum Leczenia i Diagnostyki FASD w Krakowie
ZOBACZ WYPOWIEDŹ PEDAGOGA I RODZICA ADOPCYJNEGO DZIECKA Z FASD
Marcin Czarnobilski: Do czego może doprowadzić u dziecka picie alkoholu przez matkę w ciąży?
dr n. med. Katarzyna Dyląg: Alkohol etylowy działając na nienarodzone dziecko powoduje powstawanie zmian w budowie ciała, wad rozwojowych wielu narządów, a przede wszystkim ośrodkowego układu nerwowego. To skutkuje zaburzeniami rozwoju emocjonalnego i mowy, opóźnieniem rozwoju psychoruchowego, upośledzeniem umysłowym, padaczką, ADHD, zaburzeniami z kręgu autyzmu, trudnościami w relacjach społecznych, skłonnością do uzależnienia od alkoholu i innych używek. Tak więc zaburzenia związane z ekspozycją płodu na alkohol mogą dotyczyć najważniejszych sfer funkcjonowania dziecka.
Czy jednorazowe wypicie kieliszka np. wina w pierwszym trymestrze ciąży, może spowodować uszkodzenie płodu?
Odpowiedź brzmi - tak. Ciąża jest niezwykle dynamicznym okresem, szczególnie w pierwszym trymestrze jej trwania - praktycznie w każdej godzinie dochodzi do rozwoju nowych struktur. Ekspozycja na alkohol, nawet jednorazowa i nieznaczna może doprowadzić do uszkodzenia płodu.
Czy picie alkoholu jest bardziej niebezpieczne dla płodu w pierwszym czy w późniejszym okresie ciąży?
W pierwszych dwóch tygodniach ciąży spożycie znacznej ilości alkoholu skutkuje najczęściej poronieniem. W każdym z późniejszych okresów ciąży może doprowadzić do uszkodzenia płodu. W pierwszym trymestrze rozwój mózgu jest szczególnie intensywny, a toksyczne działanie alkoholu doprowadza do powstania dużych anomalii rozwojowych, a także dysmorfii (deformacji) w zakresie twarzoczaszki. W drugim i trzecim trymestrze alkohol oddziałuje na centralny system nerwowy zmniejszając ilość komórek nerwowych, połączeń synaptycznych oraz zaburzając ich funkcjonowanie na poziomie neuroprzekaźników. W trzecim trymestrze na skutek działania alkoholu dochodzi również do wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu.
Jak rodzic może rozpoznać FASD u dziecka w wieku szkolnym?
Diagnoza FASD, jako rozpoznanie medyczne powinna być stawiana przez lekarza we współpracy z innymi specjalistami, szczególnie psychologiem. Rodzic, który obserwuje u swojego dziecka problemy z nauką, zachowaniem, kontrolą emocji, nadruchliwością, relacjami społecznymi, a ma wiedzę na temat możliwego narażenia na alkohol w życiu płodowym powinien zwrócić się do specjalistycznego ośrodka w celu przeprowadzenia diagnostyki.
Czy ta choroba jest uleczalna?
Do powstania zaburzeń z kręgu FASD dochodzi, gdy w trakcie trwania ciąży występowało narażenie na alkohol. Nie możemy mówić więc o wyleczeniu FASD. Należy zaznaczyć, że zachowanie abstynencji w okresie ciąży całkowicie chroni przed wystąpieniem schorzenia. Warto wspomnieć, że wczesne rozpoznanie FASD i wdrożenie odpowiedniej, zindywidualizowanej interwencji pozwala na redukcję deficytów dziecka oraz poprawę jego funkcjonowania.
Jak można leczyć i jaką fachową pomoc należy zapewnić dziecku z FASD?
Przede wszystkim należy zadbać o wczesną i precyzyjną diagnozę w wyspecjalizowanym ośrodku. Po ustanowieniu rozpoznania powinien powstać specjalny plan terapeutyczny przeznaczony dla konkretnego dziecka. Plan powinien obejmować m.in. edukację rodziców, terapię psychologiczną, farmakologię lub dodatkowo np. dogoterapię.
Gdzie w Polsce można szukać pomocy?
W Polsce jest kilka ośrodków zajmujących się diagnostyką i terapią dzieci z FASD. Najlepiej zwrócić się do lokalnego MOPS-U z pytaniem gdzie najbliżej można uzyskać diagnostykę i leczenie specjalistyczne. Przy wyborze ośrodka warto sprawdzić czy zespół zajmujący się dzieckiem składa się z lekarza i psychologa, oraz czy w danym miejscu istnieje możliwość uzyskania konsultacji innych specjalistów (np. logopedy, neurologa dziecięcego, gastrologa, terapeuty zajęciowego, lekarza rehabilitacji). Bez względu na miejsce zamieszkania, wszyscy zainteresowani rodzice mogą zgłaszać się do Centrum Kompleksowej Diagnostyki FASD przy Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym im. św. Ludwika w Krakowie.
W jaki sposób zasugerować lekarzowi, że dziecko może mieć FASD, aby nie być posądzonym o picie w ciąży?
W formowaniu diagnozy jednego z zaburzeń z kręgu FASD współpraca z rodzicami dziecka jest bardzo ważna, gdyż bez informacji na temat narażenia na alkohol, postawienie właściwego rozpoznania jest często niemożliwe. Właściwe i wczesne rozpoznanie problemów dziecka pozwala na zastosowanie odpowiedniego postępowania i uniknięcie wtórnych szkód. Dlatego warto poprosić o skierowanie do Centrum Kompleksowej Diagnostyki FASD i tam porozmawiać ze specjalistą. Nie należy się obawiać stygmatyzacji czy też odrzucenia. Personel medyczny z pewnością podejdzie ze zrozumieniem do sytuacji. Pamiętajmy, że dobro dziecka jest w tej sytuacji najważniejsze.