Stres, długie patrzenie na ekran komputera, zmiana pogody - to częste przyczyny bólu głowy. Jak pokazują statystyki odwiedzin w gabinetach specjalistów, właśnie ból głowy to nasza najczęstsza dolegliwość. Epizodyczne przypadki, czyli występujące rzadziej niż 15 dni w miesiącu, dotyczą ponad 70 proc. ludności niektórych populacji – informuje Światowa Organizacja Zdrowia. Natomiast napięciowe bóle trwające więcej niż 15 dni w miesiącu występują u 1-3 proc. osób dorosłych.
Michał Dobrołowicz: Panie doktorze, chyba każdego z nas przynajmniej raz w życiu bolała głowa...
Dr Tomasz Nowakowski, neurolog, Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie, Centrum Medyczne MML: To prawda. To doświadczenie bardzo powszechne. Ból głowy to objaw. Zazwyczaj dolegliwości o charakterze samoistnym, mam tu na myśli migreny czy napięciowy ból głowy. Jednak jest niewielki odsetek bólu głowy świadczący o innych schorzeniach, takich jak guzek mózgu, tętniaki czy nadciśnienie tętnicze.
Jakie są rodzaje bólu głowy?
Charakter bólu najlepiej opisuje pacjent. Gdy słyszę, że ból głowy jest silny, proszę o jego ocenę w skali od jednego do dziesięciu. Bywa, że ból głowy wywołuje płacz lub sprawia, że musimy wezwać karetkę pogotowia. Bóle głowy mogą być epizodyczne lub przewlekłe. Ważne jest to, co im towarzyszy. Istotna jest lokalizacja: czy ból występuje w jednym miejscu, czy obejmuje całą głowę. Istotne jest też to, czy jest pulsujący czy uciskający.
Co jest groźniejsze?
Najistotniejsza jest cała charakterystyka bólu. Żeby powiedzieć o bólu głowy, że jest niebezpieczny, trzeba zwrócić uwagę na kilka elementów: groźny może być ból pojawiający się nagle, w wyniku wysiłku fizycznego, któremu towarzyszy gorączka. Ból głowy, który pojawia się po raz pierwszy w życiu wymaga konsultacji z lekarzem, a nawet wezwania karetki pogotowia. Niepokój wzbudza u nas zawsze ból głowy u osoby z chorobą nowotworową.
Jeśli zaczyna nas gwałtownie, nagle boleć głowa, idziemy do internisty czy neurologa?
Każdy lekarz internista powinien wiedzieć, jak zachować się, gdy pacjenta boli głowa. Jeżeli lekarz ma informację, że pojawił się nagły, gwałtowny ból głowy w wyniku wysiłku, to powinien skierować pacjenta na badania neurologiczne.
Dla kogo ból głowy może być szczególnie niebezpieczny?
Ból głowy może być zawsze niebezpieczny. Mówimy, że ból głowy, który występuje po 50. roku życia powinien być niepokojący. Podobnie wspomniany ból głowy związany z wysiłkiem fizycznym.
Jak rozpoznać, czy ból głowy, który właśnie odczuwam, jest oznaką zmęczenia i zwykłego stresu, czy raczej poważnej choroby?
Pacjentowi ciężko jest to zróżnicować. Jeżeli jest to ból, który powtarza się - na przykład rozpoznajemy migrenę - i pacjent wie, że ten ból pojawi się, wie, jakie leki przyjąć, jest do niego przyzwyczajony. Jeśli ból pojawia się po raz pierwszy w życiu i jest silny, warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.
Czy są części głowy, gdzie ból głowy jest szczególnie niebezpieczny?
Nie, wszystkie elementy są ważne. Przód czy tył głowy nie mają znaczenia. Większe znaczenie dla neurologa ma sytuacja, gdy ból pojawia się zawsze w tym samym miejscu, w tej samej lokalizacji. Wtedy dążymy do wykonania badania neuroobrazowego tej okolicy.
A gdy ból pojawia się zawsze o tej samej porze?
Przy wzmożonym ciśnieniu śródczaszkowym spowodowanym na przykład guzem mózgu, bóle głowy częściej pojawiają się rano. Ból pojawiający się o tej porze jest wykrzyknikiem w naszej diagnostyce, bo w pozycji leżącej dochodzi do zwiększenia ciśnienia śródczaszkowego. Jeżeli to ciśnienie jest podwyższone - bo jest już proces rozrostowy - pacjent, który przebywa w pozycji leżącej przez całą noc, budzi się rano z większym bólem głowy. Dopiero przyjęcie pozycji stojącej czy siedzącej obniża ból głowy.
Panie doktorze, jak opisać ból głowy, jakim jest migrena?
Według Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy, typowy ból głowy, jakim jest migrena trwa od 4 do 72 godzin. Występują przy nim dwie z czterech następujących cech: jest jednostronny, pulsujący - choćby zgodnie z akcją serca - rośnie i zmniejsza się, nasila się podczas codziennej aktywności oraz oceniamy go jako silny lub bardzo silny. Do tego dochodzi jeden z dwóch innych, dodatkowych objawów: nudności albo wymioty oraz nadwrażliwość na światło i na dźwięki. To elementy bólu migrenowego. To są kryteria rozpoznania, o które pytamy pacjenta. Bólu głowy, jakim jest migrena nie można rozpoznać po jednym epizodzie. Potrzebnych jest co najmniej pięć epizodów.