Mózg to nasz naturalny komputer, składający się z osiemdziesięciu miliardów neuronów i bilionów połączeń. Zapamiętując nowe informacje nie zwracamy uwagi na to, że o ten ważny narząd także trzeba dbać, bo większość chorób neurologicznych dotyczy właśnie mózgu. Są one związane z chorobami naczyniowymi i wynikającymi z nich udarami. Za trzydzieści lat choroba Alzheimera będzie dotyczyć co drugiego Polaka po 85 roku życia. To efekt starzenia się społeczeństwa. Ale wbrew powszechnej opinii choroby mózgu nie dotyczą tylko seniorów.
Bartłomiej Paulus: Czy choroby mózgu dotykają coraz częściej młodych ludzi?
Dr Bogusław Paradowski z Kliniki Neurologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu: Tak. To są jednak choroby, na które najczęściej młodzi pacjenci nie mają wpływu. Sztandarową jest stwardnienie rozsiane, które jest chorobą autoimmunologiczną. Polega ona na tym, że tworzą się przeciwciała skierowane przeciwko własnemu układowi nerwowemu. Skutkuje to licznymi objawami neurologicznymi. Wciąż nie bardzo wiadomo, co jest czynnikiem prowokującym rozwój tej choroby. Potrafimy ją jednak kontrolować i powstrzymywać rozwój. Są również choroby uwarunkowane genetycznie. Zdarzają się także udary u młodych ludzi i dzieci. Wynikają najczęściej z wad rozwojowych i z niedoborów określonych białek.
Nowotwory mózgu?
Przebiegają bardzo podstępnie. Zwłaszcza te najbardziej złośliwe. Objawy pojawiają się dość skrycie. To niedowłady i bóle głowy. Bagatelizujemy je, a wymagają one pójścia do lekarza specjalisty, neurologa. Jeżeli jest to guz łagodny to mamy prawie stuprocentowe wyleczenie. Jeśli jednak jest to nowotwór złośliwy, to skutki terapeutyczne są zdecydowanie gorsze. Takie guzy nie poddają się ani radioterapii, ani chemioterapii. Te wszystkie choroby, które występują u dorosłych pojawiają się również u dzieci. Mózg dziecka nie jest oszczędzany procesem chorobowym. Opisywane były nawet przypadki otępień we wczesnym okresie życia.
Jakie są objawy choroby mózgu?
Przede wszystkim zmiana charakteru dolegliwości. Jeżeli ktoś cierpiał na migrenę, miał nudności i ktoś w rodzinie też na to narzekał, to rzeczywiście możemy to traktować jako bóle migrenowe. Jeżeli jednak to się zmieni, ból pojawi się nad ranem, z nudnościami, czy nawet wymiotami, takie objawy powinny budzić niepokój, że coś się dzieje z moją głową, z moim mózgiem. Trzeba też pamiętać, że mózg jako tkanka nerwowa nie wywołuje bólu. Mózg nie boli. Bolą rozciągane naczynia, opony w wyniku wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, które dają charakterystyczne objawy w procesie rozrostowym mózgu.
Choroby mózgu zauważamy za późno?
Większość chorób mózgu przebiega podstępnie. Np. stwardnienie rozsiane. Tak samo jest z chorobą Parkinsona, dzisiaj wciąż uważaną za chorobę zwyrodnieniową, choć coraz częściej mówi się, że jest uwarunkowana genetycznie. Podobnie choroba Alzheimera. Są to choroby, które zaczynają się kilkanaście lat wcześniej nim pojawią się objawy. Nawet piętnaście, dwadzieścia lat wcześniej.
Choroby mózgu mogą doprowadzić do kalectwa? Śmierci?
Przewlekłe choroby mózgu powodują kalectwo. Przykucie chorego do wózka inwalidzkiego albo do łóżka. Choroby naczyniowe są śmiertelne. Dlatego nie należy bagatelizować ich objawów. Myślę tu o udarze mózgu czy krwotoku podpajęczynówkowym u młodych ludzi. Śmiertelność przy krwotoku podpajęczynówkowym jest nawet 60-procentowa. Do niedawna przy udarze mózgu wynosiła nawet 40 procent, obecnie obniżono ją do 20 procent. Głównie dzięki profilaktyce i nowoczesnym metodom leczenia. Korzystamy z osiągnięć kardiologów. Mechanizm zawału mózgu jest podobny do zawału serca.
Jak możemy zadbać o nasz mózg?
Profilaktyka mało kosztuje, a daje efekty. Czynnikiem ryzyka chorób naczyniowych mózgu jest przede wszystkim nadciśnienie. Powinniśmy zatem dbać o odpowiednie ciśnienie tętnicze. Odpowiednio się odżywiać. Zrezygnować z używek. Ważna jest także walka z otyłością. Ruch. Bezczynność, niestety, zabija. Nasz komputer możemy także ćwiczyć. Badania udowadniają, że im więcej pracujemy używając komórek nerwowych, tym efekty są lepsze. Zresztą jedną z metod rehabilitacji jest ćwiczenie pamięci. U ludzi wykształconych zdecydowanie później pojawia się otępienie. Np. u aktorów, którzy ćwiczą pamięć regularnie. To są rzeczy, które na pewno hamują pojawiający się z czasem proces otępienia.
Funkcjonowanie mózgu wciąż jest dla nas zagadką?
Coraz więcej wiemy na temat funkcjonowania mózgu dzięki nowoczesnym metodom diagnostycznym. Rezonansu magnetycznego. Śledzimy miejsca, które odpowiadają za pobudzenie określonych ośrodków. Myślę jednak, że osiemdziesiąt procent wciąż jest tajemnicą. Jak to działa? W jaki sposób są magazynowane informacje? W jaki sposób żywa tkanka potrafi zgromadzić tak dużą ilość wiedzy, wciąż poszerzanej? Myślę, że zasoby mózgu są bezgraniczne.