"Ortoreksja w skrajnych przypadkach wyklucza ze społeczeństwa. Ortorektyk nie jest w stanie przyjść np. do restauracji, bo nie ufa podawanemu tam jedzeniu. Nie ma nic złego w tym, że chcemy się zdrowo odżywiać. Eliminujemy z diety cukry, tłuszcze. Przychodzi jednak taki moment, że nie o zdrowie tu chodzi, a o obsesję na punkcie niby zdrowego jedzenia" - mówi w rozmowie z dziennikarską RMF FM Kamila Wesołowska, lekarz specjalista psychiatrii dzieci i młodzieży ze szpitala im. św. Ludwika w Krakowie. Jak dodaje: ortoreksja to śmiertelnie zdrowa dieta, której konsekwencje mogą być opłakane dla zdrowia.
Urszula Gwiazda: Kto po raz pierwszy wpadł na trop ortoreksji?
Twoja przeglądarka nie obsługuje standardu HTML5 dla audio
Kamila Wesołowska: Opisał ją po raz pierwszy amerykański lekarz Steven Bratman, który sam jej doświadczył. Chorował na alergię i jego rodzice pozwolili mu jeść jedynie wybrane produkty. Musiał wykluczyć ze swojej diety m.in. mleko, czy pszenne pieczywo, bo miał uczulenie. Z biegiem czasu doszło do tego, że sam zaczął komponować swoją dietę. Doszedł nawet do takiego momentu, że jego celem było stworzenie diety cud. Taką, która uchroni ludzi przed współczesnymi chorobami. W pewnym momencie jednak sam zaczął się niepokoić o swoje zdrowie. Osłabł, zaczął chorować i w 1997 roku napisał książkę o dużo mówiącym tytule "W szponach zdrowej żywności". To była książka podyktowana w dużej mierze własnymi doświadczeniami. Znalazły się w niej również relacje pacjentów, którzy do niego trafiali z podobnymi problemami, czyli z obsesyjnym koncentrowaniem się na zdrowej żywności.
Bratman jest też autorem tego słynnego powiedzenia o kiełkach i o pizzy.
Lepiej jeść pizzę z przyjaciółmi, niż kiełki w samotności.
Kiedy zdrowa dieta przeradza się w obsesje?
Nie ma nic absolutnie złego w tym, że chcemy się zdrowo odżywiać. Ograniczamy produkty zwierające dużo cukru, soli, niezdrowe tłuszcze. Unikamy chemicznych środków konserwujących, czy barwinków. Problem zaczyna się wtedy, kiedy waga którą przywiązujemy do jakości pożywienia, zmienia się w obsesyjny strach przed najdrobniejszym błędem żywieniowym i jego wyolbrzymionymi skutkami. Doprowadza to do sytuacji, w której dana osoba nie będąc pewna składu, czy pochodzenia produktu, decyduje się na wyeliminowanie go z diety. Po pewnym czasie okazuje się, że lista "dostępnych" produktów jest coraz krótsza. Ortorektyk w pewnym momencie może zjadać tylko kilka produktów.
Dieta mono-składnikowa, bardzo nudna i przede wszystkim niewiele dostarczająca organizmowi. Ale w głowie istnieje takie przeświadczenie: może jem mało i monotonnie, ale za to jak zdrowo.
W skrajnych przypadkach może się zdarzyć tak, że ortorektyk pije wodę, ale tylko z takiego źródła, któremu może zaufać.
Zdarza się też, że idzie do restauracji, pojawia się na przyjęciu, czy odwiedza znajomych z własnym pudełkiem.
To jest ważny etap chorowania w ortoreksji. Osoba taka nie jest w stanie przyjść np. do restauracji, bo nie ufa podawanemu tam jedzeniu. Nie zna składu produktu, a nawet jeżeli zna to i jak nie ufa temu, co jest napisane w składzie.
Albo woli zostać w domu. Bo tak jest "bezpieczniej". Czy możemy wyróżnić cechy wspólne osoby zmagającej się z ortoreksją i osoby z anoreksją?
Osobowość cierpiących na ortoreksję jest zbliżona do osobowości anorektyków. Różnice są niewielkie. Czym ortoreksja różni się od anoreksji? Osoby zmagające się z ortoreksją nie pragnął obsesyjnie zachować szczupłej sylwetki. Co z kolei jest charakterystyczne dla anorektyków. Ortorektycy też nie zawsze są osobami bardzo młodymi, czy młodymi jak w przypadku anorektyków. Wspólny jest perfekcjonizm, poniekąd bycie "lepszym" od innych przez panowanie nad swoimi zachciankami. Ortorektycy często mają też sztywną strukturę osobowościową. Dokładnie realizują wyznaczone sobie cele. To osoby bardzo pilne, solidne, posłuszne, zamknięte w sobie, wrażliwe na krytykę. Dążą do perfekcji, narzucają sobie wysokie wymagania. Mimo odnoszonych sukcesów na wielu polach, nie są jednak z siebie zadowolone. Stale czują się niedoceniane.
Wewnętrzny krytyk ponad wszystko.
O, tak.
Jakie mogą być skutki tej "śmiertelnie zdrowej diety" jak mówi się o ortoreksji?
To są choroby związane z niewłaściwym sposobem odżywiania. Pierwsze, charakterystyczne objawy to bóle, zawroty głowy, kłopoty z koncentracją, do tego dołączają się związane z niedożywieniem nudności, bóle brzucha, czy osłabienie. U kobiet może dochodzić do zaniku miesiączki. Brak żelaza i cynku może spowodować niedokrwistość i spadek odporności.
Sfera psychiczna?
Dominują wahania nastroju, może pojawić się depresja, czy apatia. Podstawą leczenia ortoreksji są zalecenia stosowania racjonalnej diety ułożonej przez dietetyka. W pierwszym okresie trzeba wyrównać niedobory składników odżywczych, witamin i minerałów. Jeżeli osoba chora nie jest w stanie zaakceptować zaproponowanej jej diety, powinna trafić pod opiekę psychoterapeuty i psychiatry. Często jednak zdarza się tak, że ortorektycy z powodu swojej choroby trafiają do lekarzy, którzy zajmują się problemami żołądkowymi, albo jelitowymi, a psychiatra pojawia się dużo później, kiedy choroba jest zaawansowana i o wiele trudniej się ją leczy.