Ogólne badanie moczu polega na ocenie próbki pod katem cech fizycznych i biochemicznych. Jest jednym z najbardziej podstawowych badań, bo jest to bardzo przydatny sposób w rozpoznawaniu różnych chorób.
Badanie wykonuje się przy podejrzeniu chorób:
- nerek
- dróg moczowych
- powikłań tzw. chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość;
- chorób tzw. układowych, dotyczących licznych narządów
- często wchodzi w zakres tzw. badań podstawowych (podobnie jak morfologia krwi, OB), wykonywanych okresowo w celu wczesnego wykrycia często występujących chorób lub oceny ogólnego stanu zdrowia (np. badania pracownicze).
Próbkę moczu najlepiej pobrać rano. W tym celu dobrze jest skorzystać ze specjalnego pojemnika, który można kupić w każdej aptece. Jeżeli nie mamy takiego, można użyć inny pojemnik ze szczelnym zamknięciem.
Próbkę dobrze jest dostarczyć do 2 godzin od pobrania do laboratorium. Jeżeli nie mamy takiej możliwości - można ją przechować w lodówce.
Jakie powinny być prawidłowe wyniki?
Odczyn (tzw. pH). Prawidłowy mocz ma odczyn kwaśny. Zasadowy odczyn moczu może występować w przewlekłych zakażeniach układu moczowego wywołanych niektórymi bakteriami oraz w zaburzeniach (najczęściej wrodzonych) czynności cewek nerkowych.
Barwa. Prawidłowy mocz jest przejrzysty, barwy żółtej. Inny kolor świadczy o obecności nieprawidłowych składników:
Białko. W prawidłowym moczu białko nie występuje. Jeżeli jest obecne, to w zależności od metody badania wynik może być podany w liczbach (np. 150 mg/l - im większa liczba, tym większa ilość białka w moczu) lub tzw. plusach (np. ++; większa liczba plusów oznacza większą ilość białka).
Możliwe przyczyny występowania białka w moczu:
- choroby nerek
- choroby dróg moczowych
- choroby krążenia
- choroby krwi
- gorączka lub ciężki wysiłek fizyczny u osoby bez choroby nerek.
Cukier (glukoza). Nie występuje w prawidłowym moczu.
Wynik może być podany w liczbach (np. 50 mg/l - im większa liczba, tym większa ilość glukozy w moczu) lub tzw. plusach (np. ++; większa liczba plusów oznacza większą ilość glukozy).
Przyczyny występowania glukozy w moczu to:
- cukrzyca (typu 1, typu 2, ciężarnych i inne typy cukrzycy),
- uszkodzenie cewek nerkowych (rzadko).
Glukoza może występować w moczu u kobiety z prawidłowo przebiegającą ciążą (zawsze należy wykluczyć cukrzycę).
Barwniki żółciowe. Nie występują w prawidłowym moczu. Towarzyszą chorobom wątroby i dróg żółciowych.
Ciała ketonowe. Nie występują w prawidłowym moczu. Towarzyszą powikłaniom cukrzycy lub stanom głodzenia. Mogą występować w moczu zdrowej osoby nieprzyjmującej pokarmów przez kilkanaście godzin lub dłużej.
Erytrocyty. Wynik prawidłowy:
- nie więcej niż 3 w polu widzenia, jeśli osad moczu badany jest pod mikroskopem,
- nie występują, jeśli mocz badany jest testem paskowym; w tym przypadku wynik nieprawidłowy podawany jest w plusach - większa liczba plusów oznacza większą liczbę erytrocytów.
Leukocyty. Wynik prawidłowy:
- nie więcej niż 4-5 w polu widzenia, jeżeli osad moczu badany był pod mikroskopem,
- nie występują, jeżeli mocz badany był testem paskowym; w tym przypadku wynik nieprawidłowy podany jest w plusach - większa liczba plusów oznacza większą liczbę leukocytów.
Przyczyny nieprawidłowej liczby leukocytów w moczu:
- zakażenie dróg moczowych, zwykle zapalenie pęcherza lub odmiedniczkowe zapalenie nerek,
- zapalenie gruczołu krokowego u mężczyzny,
- śródmiąższowe zapalenie nerek,
- nieprawidłowe pobranie próbki moczu (zwłaszcza u kobiety; leukocyty pochodzą z okolicy zewnętrznego ujścia cewki moczowej).
Wałeczki. Nie występują w prawidłowym moczu lub stwierdza się tylko pojedyncze wałeczki szkliste. Wałeczki mają kształt cylindryczny i tworzą się w cewkach nerkowych, dlatego stwierdzenie wałeczków innych niż szkliste zwykle wskazuje na chorobę nerek. Wałeczki mogą się pojawić z powodu gorączki lub po ciężkim wysiłku fizycznym u osoby bez choroby nerek.
Rodzaje wałeczków wskazujących na chorobę nerek:
- wałeczki ziarniste, zbudowane z komórek lub ich fragmentów,
- erytrocytowe - zbudowane z erytrocytów i wskazują na kłębuszkowe zapalenie nerek
- leukocytowe - zbudowane z leukocytów i wskazują na śródmiąższowe zapalenie nerek,
- nabłonkowe - zawierają komórki cewek nerkowych i wskazują na uszkodzenie cewek,
- woskowe - wskazują na ciężkie uszkodzenie nerek,
- tłuszczowe - mogą występować w zespole nerczycowym.
Kryształy. Mogą występować u osób zdrowych. Najczęściej zbudowane są z fosforanów lub moczanów. U osób z kamicą moczową mogą wskazywać na rodzaj substancji, z których zbudowane są złogi.
źródło: Medycyna Praktyczna(ag)