Nie zawsze da się rozpoznać po wyglądzie, smaku i zapachu, czy jedzenie może nam zaszkodzić. Dopiero uciążliwe problemy żołądkowe są sygnałem, że zjedliśmy coś niedobrego. Co robić w takiej sytuacji? Radzi dr hab. n. med. Ernest Kuchar – specjalista chorób zakaźnych.
Zatruciami pokarmowymi określa się ostre i gwałtowne dolegliwości żołądkowo-jelitowe objawiające się nudnościami, wymiotami, bólami brzucha oraz - zwykle -biegunką i gorączką, które pojawiają się zaraz po spożyciu żywności.
Zatrucia pokarmowe są bardzo częste i zwykle mają łagodny przebieg, ale sporadycznie mogą być nawet śmiertelne. Przenoszą się one drogą pokarmową, a źródłem choroby jest najczęściej żywność pochodzenia zwierzęcego lub zawierająca surowce zwierzęce (np. mleko lub jaja). Ich przyczyną jest zwykle błąd ludzki - ktoś nie przestrzegał higieny np. nie umył prawidłowo rąk lub surowców przed przygotowywaniem żywności.
Większość takich zatruć wywołują toksyny wytwarzane przez bakterie albo po prostu zbyt duża ilość bakterii zawarta w pokarmie.
Najczęstsze objawy
Czasami objawy pojawiają się w ciągu godziny po zjedzeniu skażonego produktu, ale w większości przypadków występują po 12-48 godzinach.
Zatrucie pokarmowe najczęściej trwa krótko, 1-3 dni, ale w przypadku zakażeń bakteryjnych może się przedłużyć do tygodnia, zależnie od rodzaju bakterii, ciężkości infekcji i ogólnego stanu zdrowia chorego.
Zdecydowana większość osób, które uległy zatruciu, wraca całkowicie do zdrowia w ciągu około 7 dni.
Do najczęstszych objawów zatrucia należą:
- nudności i wymioty
- bóle brzucha
- biegunka
Objawy mogą też obejmować gorączkę i dreszcze, krwawe stolce, odwodnienie, bóle mięśniowe oraz znaczne osłabienie. Bardzo rzadko dochodzi do życia (np. w zatruciu jadem kiełbasianym).
Objawy zatrucia pokarmowego najczęściej mijają samoistnie po kilku godzinach lub dniach, pod warunkiem uzupełniania płynów traconych w wyniku wymiotów lub biegunki, i zwykle ustępują bez następstw.
Charakterystyczną cechą zatruć pokarmowych jest ich szybkie wystąpienie po spożyciu skażonego pokarmu oraz obecność wymiotów.
Jednak ustalenie ich przyczyny w oparciu o same objawy kliniczne jest trudne i do stwierdzenia przyczyny potrzebne są badania mikrobiologiczne (np. posiewy kału, badanie na obecność toksyn).
Pierwsza pomoc
Postępowanie w przypadku zatrucia pokarmowego polega przede wszystkim na zapobieganiu odwodnieniu poprzez uzupełnianie płynów.
Zaleca się częste picie niewielkich ilości płynów, najlepiej specjalnie do tego przeznaczonych (doustny płyn nawadniający), nawet przy wymiotach lub nudnościach, co może zmniejszyć ich nasilenie.
Podczas mdłości lub wymiotów należy na około godzinę, maksymalnie przez kilka godzin, powstrzymać się od jedzenia.
Jeżeli dojdzie do ciężkiego odwodnienia, zwykle konieczna jest hospitalizacja i podawanie płynów drogą dożylną.
W zatruciach wywołanych przez zakażenia bakteryjne przewodu pokarmowego mogą pomóc leki przywracające prawidłową florę jelitową (probiotyki).
Alarmowymi objawami są także: przyspieszona czynność serca powyżej 90 uderzeń na minutę (u dorosłych), temperatura ciała poniżej 36°C lub powyżej 38°C, zwiększona częstość oddechów (ponad 20 na minutę u dorosłych), wysiłek oddechowy lub zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych, jak też jakiekolwiek zaburzenia świadomości (np. rozdrażnienie, apatia, senność, dezorientacja, omamy, śpiączka).
Czas powrotu do zdrowia zależy od rodzaju zatrucia, wieku chorego i stanu ogólnego zdrowia, w tym chorób współistniejących.
Jak nie zatruć się?
Najlepszym i najprostszym sposobem zapobiegania zatruciom pokarmowym jest przestrzeganie zasad higieny oraz zachowywanie dobrych warunków sanitarnych podczas przygotowywania i przechowywania żywności:
- Bardzo ważne jest mycie rąk przed przygotowywaniem jedzenia lub dotykaniem produktów gotowych do spożycia.
- Nie należy pozostawiać jedzenia poza lodówką na dłużej niż parę godzin (lub godzinę w upalne dni) i chować ugotowane pozostałości po posiłkach do lodówki, kiedy tylko ostygną.
- Zimne produkty trzeba wkładać do lodówki lub zamrażarki niezwłocznie po powrocie z zakupów.
- Surowe mięso oddziela się od gotowanego czy pieczonego i przechowuje w czystych, zamkniętych pojemnikach.
- Owoce i warzywa muszą być umyte pod bieżącą wodą.
- Należy pamiętać o używaniu różnych desek do krojenia produktów surowych i gotowych do spożycia.