W pierwszym w 2023 roku wydaniu cyklu Twoje Zdrowie w Faktach RMF FM przyglądamy się noworocznym postanowieniom zdrowotnym. Mogą dotyczyć nie tylko aktywności fizycznej czy diety, lecz także profilaktycznych badań, jakie warto zaplanować na najbliższe miesiące. Zebraliśmy informacje na temat badań, na które szczególną uwagę zwracają specjaliści.
Każdy z nas przynajmniej raz w roku powinien zaplanować sobie morfologię krwi z rozmazem OB. Jest to badanie, które stwarza okazję, by dowiedzieć się, że w organizmie dzieje się coś złego i być może diagnostykę trzeba rozszerzyć. Na podstawie tego badania można wykryć pacjentów, którzy mają początki nowotworów grupy hematoonkologicznej, nowotworów krwi, układu limfatycznego, odpornościowego. Jeżeli są zaburzenia w morfologii krwi, nie należy wpadać w panikę. Wtedy trzeba rozszerzyć diagnostykę, umówić się na kolejne badania, dopytywać i razem z lekarzem szukać dalej przyczyny - podkreśla w rozmowie z RMF FM doktor Janusz Meder, szef Polskiej Unii Onkologii.
Morfologia krwi jest jednym z badań znajdujących się w pakiecie badań profilaktycznych Profilaktyka 40+, czyli zestawu badań dostępnych dla osób, które mają co najmniej czterdzieści lat. Decyduje to rok urodzenia. Z pakietu mogą już korzystać osoby, które w roku 2023 skończą czterdzieści lat, czyli urodzeni w roku 1983. W ramach Profilaktyki 40+ można wykonać też badanie ogólne moczu, badanie stężenia glukozy we krwi i poziomu kreatyniny.
Twoja przeglądarka nie obsługuje standardu HTML5 dla audio
Specjalne badania dla palaczy
Specjaliści zachecają też, by brać udział w badaniach, które służą wczesnemu wykrywaniu nowotworów, tak zwanych badaniach screeningowych. Chodzi o mammografię, cytologię, kolonoskopię, badanie na krew utajoną w kale. Zalecam badanie PSA, czyli markera ważnego dla mężczyzn powyżej 50. roku życia. Coraz więcej mężczyzn choruje na nowotwór prostaty - dodaje doktor Janusz Meder. Zalecenie dla pań to wizyta u ginekologa raz na rok. Do tego raz na trzy lata jest dostępne badanie screeningowe, jakim jest cytologia, połączone z badaniem w kierunku wirusa brodawczaka ludzkiego HPV. Wizyta u ginekologa raz w roku pozwoli nie przeoczyć niepokojących objawów - dodaje.
Onkolodzy rekomendują też, by osoby, które palą papierosy, korzystały z badania niskodawkowanej tomografii komputerowej, którego celem jest wczesne rozpoznawanie raka płuca.
TU ZNAJDZIESZ PLACÓWKI, KTÓRE WYKONUJĄ BADANIE NISKODAWOWKĄ TOMOGRAFIĄ
Z tego badania mogą bezpłatnie w ramach programu NFZ skorzystać osoby, które są w wieku 55-74 lata i:
- palą papierosy nałogowo - ich konsumpcja tytoniu jest większa lub równa 20 paczkolatom, czyli palą paczkę dziennie od 20 lat albo palą dwie paczki dziennie przez 10 lat i nie udało im się rzucić palenia na więcej niż 15 lat.
Z bezpłatnych badań mogą korzystać też osoby w wieku 50-74 lat, które:
- palą papierosy nałogowo, czyli w praktyce ich - jak określa to NFZ - konsumpcja tytoniu jest większa lub równa 20 paczkolatom, palą paczkę dziennie od 20 lat albo palą 2 paczki dziennie przez 10 lat i nie udało im się rzucić palenia na więcej niż 15 lat. W dodatku: z uwagi na wykonywany zawód były narażone na działanie krzemionki, berylu, niklu, chromu, kadmu, azbestu, związków arsenu, spalin silników diesla, dymu ze spalania węgla kamiennego, sadzy były narażone na radon, chorowały na raka płuca, chłoniaka, raka głowy i szyi lub raki zależne od palenia tytoniu, np. raka pęcherza moczowego, ktoś z ich bezpośredniej rodziny (pierwszego stopnia) miał raka płuca albo chorują na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) lub włóknienie płuc (IPF).
TU MOŻESZ SPRAWDZIĆ, CZY KWALIFIKUJESZ SIĘ DO BADANIA DLA PALACZY W KIERUNKU RAKA PŁUCA
Z jakich programów profilaktycznych można skorzystać?
Program profilaktyki raka piersi (mammografia)
Program adresowany jest do kobiet w wieku 50-69 lat, które spełniają jedno z poniższych kryteriów:
- nie miały wykonywanej mammografii w ciągu ostatnich dwóch lat;
- otrzymały w ramach programu profilaktyki raka piersi pisemne wskazanie do wykonania ponownej mammografii po 12 miesiącach z powodu obciążenia następującymi czynnikami ryzyka:
- rak piersi wśród członków rodziny (matka, siostra, córka),
- mutacja w obrębie genów BRCA1 lub BRCA2;
- nie miały wcześniej stwierdzonej zmiany nowotworowej piersi o charakterze złośliwym.
Program profilaktyki raka szyjki macicy (cytologia)
które nie miały wykonanej cytologii w ciągu ostatnich trzech lat;
- obciążonych czynnikami ryzyka (zakażonych wirusem HIV, przyjmujących leki immunosupresyjne, zakażonych HPV - typem wysokiego ryzyka), które nie miały wykonanej cytologii w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
Kobiety, które były leczone z powodu nowotworu złośliwego szyjki macicy, po zakończeniu kontroli onkologicznej (decyzję podejmuje lekarz prowadzący leczenie onkologiczne) ponownie zostają objęte screeningiem cytologicznym.
Program profilaktyki gruźlicy
Program adresowany jest do osób powyżej 18. roku życia, które nie miały w dotychczasowym wywiadzie rozpoznanej gruźlicy, a w szczególności:
- miały bezpośredni kontakt z osobami z już rozpoznaną gruźlicą;
- mają trudne warunki życiowe, mogące znacząco wpłynąć na wystąpienie choroby (osoby niepełnosprawne, obciążone długotrwałą chorobą, obciążone problemem alkoholowym i narkomanią, bezdomne, długotrwale bezrobotne).
Program profilaktyki chorób odtytoniowych (w tym POChP)
Etap podstawowy adresowany jest do osób powyżej 18. roku życia palących papierosy, w tym - w zakresie diagnostyki POChP (przewlekłej obturacyjnej choroby płuc) - do kobiet i mężczyzn pomiędzy 40. a 65. rokiem życia, którzy nie mieli wykonanych badań spirometrycznych w ramach programu profilaktyki POChP w ciągu ostatnich trzech lat, u których nie zdiagnozowano wcześniej, w sposób potwierdzony badaniem spirometrycznym, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, przewlekłego zapalenia oskrzeli lub rozedmy.
Etap specjalistyczny adresowany jest do osób uzależnionych od palenia tytoniu, skierowanych z etapu podstawowego programu realizowanego przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub z oddziału szpitalnego oraz zgłaszających się bez skierowania.
Ostatni apel dotyczy szczepień i czujności onkologicznej. Warto korzystać ze szczepionek, warto wyszczepić młodzież, zarówno dziewczynki, jak i chłopców, przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego HPV, który może powodować zarówno raka szyjki macicy, jak i nowotwory głowy i szyi. Ważne jest też szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, ponieważ jesteśmy zagrożeni chorobami takimi jak rak wątroby i marskość wątroby - podkreśla doktor Janusz Meder.