Poród jest niezwykłym wydarzeniem w życiu kobiety. Jak się do niego przygotować? Do czego kobieta ma prawo? Czym jest plan porodu? Czego można spodziewać się po porodzie? Jakie mogą być skutki działania hormonów? Czy kobieta karmiąca piersią potrzebuje specjalnej diety? Między innymi na takie pytania odpowiadamy wraz z ekspertkami w cyklu „Twoje Zdrowie w Faktach RMF FM”.
"Powinniśmy słuchać kobiety"
W Polsce obowiązują standardy opieki okołoporodowej, czyli zasady dotyczące organizacji opieki nad kobietą w ciąży, w czasie porodu i połogu oraz nad noworodkiem. Zostały one zawarte w rozporządzeniu ministerstwa zdrowia. Na ministerialnych stronach można przeczytać, że standard "stawia kobietę w okresie okołoporodowym i jej dziecko w centrum zainteresowania personelu medycznego sprawującego nad nimi opiekę". Według Renaty Jasińskiej, położnej oddziałowej w Zagłębiowskim Centrum Onkologii - Szpitalu Specjalistycznym w Dąbrowie Górniczej standard oznacza, że kobieta może decydować m.in. o tym, w jakiej pozycji urodzi dziecko, że ma prawo do znieczulenia, obecności osoby, która ma jej towarzyszyć, prawo do wyboru placówki i położnej. Kobieta powinna decydować, jak chce urodzić. Powinniśmy jej słuchać - podkreśla położna. Dodaje, że każdej ciężarnej od 22. tygodnia ciąży należy się też edukacja okołoporodowa, realizowana przez położne środowiskowo-rodzinne i finansowana przez NFZ.
Możemy wybrać sobie taką położną, jaka nam odpowiada. Ona nas przygotuje do porodu, obejmie opieką w ciąży, w każdej sytuacji kryzysowej możemy się z nią skontaktować, ale również przyjdzie do nas po porodzie, zaopiekuje się nami i naszym dzieckiem - wyjaśnia Renata Jasińska. Podkreśla, że najlepiej wybrać położną z polecenia, ale może to być też położna z najbliższej przychodni. Nie ma w tej kwestii rejonizacji.
Plan porodu
Każda kobieta powinna mieć plan porodu. Zwykle jest on opracowywany w czasie ciąży z lekarzem prowadzącym albo położną, która się ciężarną opiekuje. Zdarza się, że kobiety przychodzą bez tego planu i my przy przyjęciu rozmawiamy o życzeniach dotyczących przebiegu porodu, omawiamy każdy z punktów i opracowujemy taki plan tu na miejscu - mówi dr Justyna Surmik, lekarka kierująca Oddziałem Noworodkowym. Plan obejmuje m.in. opiekę przed porodem, życzenia odnośnie pozycji, nacięcia krocza. To są również decyzje dotyczące czasu po porodzie: kwestii szczepień, karmienia. My medycy tłumaczymy wszystkie za i przeciw, ale kobieta bierze w tym udział - mówi dr Surmik.
Poród w dowolnej pozycji i z wybraną osobą
Ciężarna wybiera pozycję, w której chce urodzić dziecko. Pacjentka może rodzić w pozycji klasycznej na łóżku, na plecach, jeżeli sobie tak życzy, ale nie jest to pozycja do końca fizjologiczna. Może rodzić na boku, w pozycji kucznej, na stojąco, w pozycji kolankowo-łokciowej. Może urodzić na krzesełku porodowym, na materacu, przy drabinkach. My, położne jesteśmy w stanie pomóc kobiecie w każdej pozycji, jaką sobie wybierze do rodzenia - podkreśla Renata Jasińska.
Ważna jest też decyzja kobiety dotycząca osoby towarzyszącej jej przy porodzie. Jest bardzo dużo porodów rodzinnych, ale nie zawsze to jest partner, ojciec dziecka. Czasami jest to koleżanka, przyjaciółka, mama, siostra. Do kobiety należy wybór, z kim chce rodzić, z kim czuje się bezpiecznie - mówi położna. Dr Justyna Surmik dodaje, że wiele zmieniła pandemia. Dała do myślenia, jak ważna jest obecność tej drugiej osoby. Były różne dyskusje, dylematy, czy mogą być osoby towarzyszące, czy nie mogą. To sprawiło, że doceniono tą obecność drugiej osoby w trakcie porodu - mówi dr Surmik.
Jak rodzą kobiety w ZCO? Z aromaterapią i muzyką!
W Zagłębiowskim Centrum Onkologii poród może odbywać się przy muzyce. Często pacjentki włączają sobie swoją muzykę i nie zawsze jest to muzyka relaksacyjna, czasami jest to ciężki rock, czasami disco polo, pop, muzyka, która kojarzy się kobiecie z czymś przyjemnym albo z energią albo z wyciszeniem. Jesteśmy na to otwarte - deklaruje oddziałowa.
Dodaje, że stosowana jest też aromaterapia - pacjentki mogą wybrać sobie zapach, przy którym chcą rodzić. Bardzo ważne jest pozytywne kojarzenie zapachu, żeby poród kojarzył się z czymś dobrym. Masujemy również olejkami, jeżeli sobie kobieta życzy. Tak naprawdę najlepszymi rękami do masażu są ręce partnera. Przeprowadzamy krótki instruktaż po wybraniu zapachu i partner, osoba towarzysząca może masować kobietę podczas porodu - według Renaty Jasińskiej panie najczęściej wybierają olejki cytrusowe i kadzidło. Jeżeli używamy olejków certyfikowanych, dobrej jakości, nie ma żadnych przeciwwskazań - dodaje.
Karmienie - temat nr 1 po porodzie
Jeżeli poród odbywa się siłami natury i przebiega bez powikłań, dziecko kładzione jest na piersi mamy. Jeśli mama chce karmić naturalnie, to jest ten moment, żeby przystawić dziecko do piersi - dr Justyna Surmik przyznaje, że karmienie jest najczęstszym problemem młodych mam. Ja zawsze mówię, żeby nie nastawiać się na problemy, bo inaczej jest, kiedy nastawiamy się dobrze, ale zdarza się, że rzeczywiście nie od razu wszystko zaskakuje i trzeba poszukać przyczyny - mówi dr Surmik.
Kobiety mają obecnie dużo pomocy, z których mogą skorzystać, kiedy chcą karmić piersią - są ulotki wydane przez ministerstwo zdrowia, poradniki z ilustracjami, filmy w internecie. Mamy mają wyobrażenie, jak to powinno wyglądać. Rzeczywistość czasami trochę rozczarowuje. Nie zawsze jest idealnie, ale to nie znaczy, że jest źle. To jest kwestia techniki karmienia, pomocy w ustawieniu, rozmowy z mamą i przede wszystkim uwolnienie głowy, że nie musi być idealnie, ale z czasem będzie dobrze, ułoży się - podsumowuje lekarka.
Obala też mit dotyczący diety kobiety karmiącej. Nie ma żadnej specjalnej diety dla mam karmiących. Zdarza się, że z czasem pojawiają się pewne problemy i mama przechodzi np. na dietę bezmleczną, ale nie zakładamy, że mama ma być na diecie. Ma jeść dobrze i zdrowo, tak, jak się odżywiała w ciąży. Jeśli chce długo karmić, to musi się dobrze odżywiać - podkreśla dr Surmik.
Baby blues czy depresja poporodowa?
Okres ciąży, poród i połóg to czas, kiedy na kobietę oddziałuje "koktajl hormonów". Po urodzeniu dziecka mogą pojawić się trudne emocje. Każda mama ma taki moment "zjazdu", opadają emocje. Małe rzeczy sprawiają, że zaczynamy płakać, że boimy się bardzo o dziecko. Na pewno ma to podłoże hormonalne, bo urodzenie dziecka i łożyska to jest spadek poziomu estrogenów i progesteronu, a to nie może się na mamach nie odbijać. Dzięki hormonom (takim jak prolaktyna i oksytocyna) jednak też produkujemy pokarm, więc to wszystko jest potrzebne. Musimy sobie to uświadomić, dać sobie czas i pozwolenie- mówi dr Justyna Surmik.
W Zagłębiowskim Centrum Onkologii mamy mogą porozmawiać z psychologiem. Obniżony nastrój kilka dni po porodzie kwalifikuje się zwykle jako tzw. baby blues. Czasami jednak utrzymuje się dłużej, po wypisaniu ze szpitala. Wtedy położna środowiskowa może ocenić stan pacjentki. Do oceny stanu emocjonalnego pacjentki służy edynburska skala depresji poporodowej. Około tygodnia po porodzie wypełnia ją mama przy położnej środowiskowo-rodzinnej, która punktując odpowiedzi może skierować kobietę na dalsze konsultacje do specjalistów - mówi położna oddziałowa w ZCO Renata Jasińska.
Mamo, nie musisz być idealna!
Wiele kobiet przed porodem dobrze się do niego przygotowuje. Kobiety czytają poradniki, uczestniczą z partnerami w zajęciach w szkołach rodzenia, organizują wyprawki, odwiedzają porodówki, czytają rankingi i świadomie wybierają położną i miejsce, w którym chcą urodzić dziecko. Warto jednak pamiętać, że kobieta nie musi być w każdej dziedzinie perfekcyjna.
Nie musimy perfekcyjnie założyć pampersa, opiekować się dzieckiem, nie musimy się skupiać na tym, że to wszystko ma być idealne. Musimy uwierzyć, że każda z nas ma intuicję macierzyńską i poradzi sobie z porodem, opieką nad dzieckiem. My - położne i lekarze- jesteśmy po to, żeby upewnić kobiety, które rodzą, że robią to dobrze, przekazać im wiedzę, której jeszcze nie mają - podsumowuje Renata Jasińska.
Tydzień Godnego Porodu
Od 13 do 19 maja w wielu szpitalach w Polsce, również w Zagłębiowskim Centrum Onkologii - Szpitalu Specjalistycznym w Dąbrowie Górniczej, trwa Tydzień Godnego Porodu, czyli cykl warsztatów, spotkań i wykładów organizowanych przez Fundację Rodzić Po Ludzku. Tegoroczna edycja odbywa się pod hasłem "Koktajl hormonów - poznaj przepis na dobry poród i połóg".