Łuszczyca to obok AZS jedna z najczęściej występujących chorób skóry, która dotyka około 2% populacji na całym świecie. W Polsce choruje na nią około 1 miliona osób. Ma podłoże genetyczne i jest związana ze stanem zapalnym układu immunologicznego. Pierwsze objawy mogą pojawić się w każdym wieku i występować stale lub okresowo. Pacjenci często mierzą się z codziennymi wyzwaniami fizycznymi i psychicznymi, których stopień można jednak łagodzić. Dowiedz się więcej na temat łuszczycy i sprawdź, jak zminimalizować jej objawy, aby poprawić komfort życia.
Co to jest łuszczyca i jakie są jej najczęstsze objawy?
Łuszczyca to układowa, przewlekła choroba zapalna. Przyczyny występowania nie są do końca poznane, ale są związane ze stanem zapalnym wywołanym przez dysfunkcję układu odpornościowego. W jego wyniku przyspieszony zostaje rozrost komórek skóry, które zamiast odpadać po obumarciu, pozostają na powierzchni, tworząc charakterystyczne blaszki łuszczycowe i łuski. Pojawiają się one w różnych partiach ciała, najczęściej na: łokciach, kolanach, skórze głowy. Stan ten może wywoływać inne dolegliwości takie jak: pieczenie, swędzenie, kłucie, pieczenie. W ciężkiej postaci może dojść do erytrodemii, czyli zajęcia ponad 90% skóry zmianami chorobowymi (zaczerwienienie, złuszczanie)1.
Badania wykazują, że procesy zapalne związane z łuszczycą oraz te same czynniki genetyczne mogą wpływać także na narządy wewnętrzne, oraz na występowanie innych chorób. Najczęściej współwystępują: zaburzenia metaboliczne i psychiczne, choroby układu krążenia, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, łuszczycowe zapalenie stawów. U chorych zauważa się także zwiększone ryzyko zawału serca i udaru.
Można wyróżnić dwa typy łuszczycy:
- Typ I - objawy pojawiają się około 18.-22. roku życia. Choroba ma zwykle cięższy przebieg i występuje rodzinnie;
- Typ II - zachorowalność przypada na 55.-60. rok życia. Łuszczyca tego typu jest łagodniejsza, stabilniejsza3.
Łuszczyca często prowadzi do obniżenia jakości życia osób chorych, które ze względu na objawy rezygnują z niektórych aktywności i mogą też się izolować. Wyzwanie może też stanowić codzienna pielęgnacja skóry dotkniętej stanami zapalnymi.
Przyczyny łuszczycy i czynniki ryzyka
Przyczyny łuszczycy nie zostały do tej pory dokładnie zbadane ze względu na jej złożony charakter. Kluczową rolę odgrywają jednak czynniki genetyczne oraz immunologiczne. Zauważa się także wpływ zdarzeń lub czynników wyzwalających. Wpływ na występowanie łuszczycy mają:
- stres,
- infekcje paciorkowcami,
- urazy skóry, np. oparzenia słoneczne, ukąszenia owadów,
- przyjmowanie niektórych leków,
- choroby układu odpornościowego (infekcje, zapalenie oskrzeli, zapalenie migdałków),
- pogoda - mniejsza ilość światła słonecznego i wilgotności;
- suche, gorące powietrze w pomieszczeniach,
- rzadziej: alergie, niektóre pokarmy, alkohol, czynniki środowiskowe.
Warto wspomnieć, że nie każdy z czynników zaostrzających przebieg choroby lub ją wywołujący będzie działał na każdego pacjenta. Dlatego chorzy często prowadzą dziennik objawów, aby dowiedzieć się, co działa na nich niekorzystnie4.
Metody leczenia łuszczycy: od farmakologii po terapie naturalne
Objawy łuszczycy można łagodzić przy pomocy różnego rodzaju terapii i metod leczniczych, które dopasowywane są przez lekarza, biorącego pod uwagę przebieg choroby, stopień jej nasilenia, oraz indywidualne potrzeby pacjenta. Niezbędne jest także wcześniejsze wykrycie chorób współistniejących.
- Leczenie miejscowe - zazwyczaj stosowane w początkowej fazie terapii lub przy mniej rozległych zmianach. Wykorzystuje się steroidy lub światłolecznictwo oraz fototerapię. Leczenie zewnętrzne może opierać się również na miejscowym podawaniu lub stosowaniu kwasu salicylowego, preparatów z dziegciem, antraliny, glikokortykosteroidów, pochodnych witaminy D3 lub A, emolientów5. W łagodzeniu objawów pomocna jest też odpowiednia codzienna pielęgnacja produktami dla skóry z łuszczycą oparte na działaniu m.in. kwasu salicylowego, ceramidów, niacynamidu, mocznika kwasu hialuronowego, kwasu mlekowego, emolientów w np. w postaci olejów i maseł.
- Leczenie układowe - terapię włącza się, kiedy miejscowe łagodzenie objawów łuszczycy nie przynosi rezultatów. Wykorzystuje się leki immunosupresyjne (totreksat i cyklosporyna).
- Leczenie biologiczne - ma na celu przerwanie procesu zapalnego. Stosowane leki to np. adalimumab, etanercept i infliksymab6.
Łuszczyca na twarzy i stopach: specyfika pielęgnacyjna
Zmiany łuszczycowe mogą występować na całym ciele, ale zauważono także postać choroby, w której pojawiają się one wyłącznie na dłoniach i podeszwach stóp. W tym wypadku ma ona przebieg przewlekły, jest też trudniejsza w leczeniu (bardziej odporna na różnego rodzaju metody) oraz uciążliwa dla pacjenta (podrażnienia, pęknięcia skóry utrudniają wykonywanie codziennych czynności i obowiązków czy nawet chodzenie)7. Z tego powodu w tym wypadku często stosuje się leczenie ogólne. Wsparciem dla terapii jest też odpowiednia codzienna pielęgnacja odpowiednimi balsamami oraz kremem do stóp z łuszczycą, np. CeraVe z dodatkiem kwasu hialuronowego, trzech kluczowych ceramidów, gliceryny i mleczanu amonu.
Niezwykle uciążliwą postacią łuszczycy jest też ta, której objawy są zlokalizowane w obrębie twarzy. Do leczenia stosuje się w tym przypadku bezpieczne przy terapiach długoterminowych inhibitory kalcyneuryny (np. tokrolimus, pimekrolimus). Miejscowo i krótkotrwale przy ciężkiej postaci łuszczycy wykorzystuje się też małe dawki glikokortykosteroidów8.
Dieta w łuszczycy: co jeść, by wspomagać leczenie?
Zgodnie z zaleceniami Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej przy łagodzeniu objawów łuszczycy warto wprowadzić zmiany w diecie, które mogą przyczynić się do poprawy stanu osoby chorej. Szczególnie ważne jest wprowadzenie do codziennego jadłospisu produktów o działaniu przeciwzapalnym, bogatych w wielonienasycone kwasy tłuszczowe, witaminę A (wraz z prekursorami: betakarotenem, zeaksantyną, luteiną, likopenem), flawonoidy, witaminę B12, kwas foliowy, selen i antyoksydanty. Warto też wiedzieć, że nasilić zmiany łuszczycowe mogą:
- otyłość (wskaźnik BMI na poziomie powyżej 30 kg/m2),
- nadużywanie alkoholu,
- palenie papierosów,
- dieta bogata w cukry proste,
- spożywanie produktów zawierających gluten przy chorobie współistniejącej-cukrzycy.
Dietetycy zalecają w przypadku łuszczycy dietę bogatą w różnorodne warzywa i owoce, tłuste ryby i owoce morza, produkty pełnoziarniste, strączki, orzechy i nasiona, oliwę z oliwek. Należy ograniczyć tłuszcze zwierzęce, mięso i jego przetwory, masło, pełnotłuste mleko, a także słodycze9.
Codzienne nawyki pomagające kontrolować łuszczycę
Osoby z łuszczycą powinny być pod kontrolą lekarza i dermatologa, którzy w odpowiednim momencie i przy znajomości swojego pacjenta, będą mogli włączyć odpowiednią terapię. Jak przyznają sami pacjenci, konieczna jest zmiana całego stylu życia oraz ciągłe poznawanie indywidualnych czynników wyzwalających objawy oraz ich unikanie10. Na co dzień konieczne będzie też:
- wprowadzenie do codziennej diety porcji warzyw i owoców, produktów pełnoziarnistych, oliwy z oliwek oraz ograniczenie cukru, tłustego mięsa, masła i mleka (stosowanie się do zaleceń m.in. Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej) ;
- rezygnacja z alkoholu i palenia papierosów;
- odpowiednia pielęgnacja oparta na łagodnych kosmetykach myjących, które zawierają składniki delikatnie złuszczające (np. kwas salicylowy, niacynamid) oraz kremach i balsamach do skóry z łuszczycą. Powinny one być bogate w odbudowujące ceramidy, składniki nawilżające (np. kwas hialuronowy, gliceryna, mocznik) oraz tworzące warstwę okluzyjną, zabezpieczającą przed utratą wody (np. masło shea). Warto zwrócić uwagę na kosmetyki, które wykonano przy wsparciu technologii MVE Delivery Technology. Dzięki niej składniki aktywne mogą działać dłużej, bo są uwalniane stopniowo przez 24 godziny.
- sprawdzenie reakcji na słońce i przyjęcie odpowiedniej metody zapobiegawczej: ochrona przy pomocy stabilnych filtrów UVA i UVB lub - przeciwnie - kontrolowana ekspozycja (należy w tym wypadku uważać na poparzenia, które mogą wywołać objawy);
- redukcja stresu - zadbanie o prawidłową higienę snu, znalezienie metod wyciszających i wspomagających, np. ćwiczeń fizycznych, jogi, medytacji oraz konsultacje z psychologiem.
Warto również prowadzić obserwację oraz dziennik objawów oraz przyczyn ich nasilania. Okazuje się, że na każdego chorego mogą działać inne czynniki, które nasilą lub wywołają objawy. Dla jednych będzie to silny stres, dla innych ekspozycja na promienie słoneczne (zauważono też, że u niektórych pacjentów słońce łagodzi zmiany łuszczycowe), dla jeszcze innych konkretna pora roku. Łagodząco mogą działać też kąpiele w słonej wodzie oraz zmiana klimatu.
1 Na podstawie: https://www.psoriasis.org/about-psoriasis/ i https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/014/561/original/4-15.pdf?1481203469
2 Tamże.
3 https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/014/561/original/4-15.pdf?1481203469 .
4 https://www.psoriasis.org/about-psoriasis/.
5 https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/viewFile/10117/8617.
6 https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/014/561/original/4-15.pdf?1481203469.
8 Tamże.
9 https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/inne/wsparcie-zywieniowe-w-luszczycy/.
10 Na podstawie wypowiedzi pacjentów: https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/9329/J.%20Frydrych%2C%20Chorowanie%20na%20%C5%82uszczyc%C4%99%C2%A0i%20atopowe%20zapalenie%20sk%C3%B3ry%20w%20uj%C4%99ciu%20antropologii%20medycznej.pdf?sequence=1&isAllowed=y.