"Bez odpowiedniego zaopatrzenia w jod nie ma możliwości utrzymania prawidłowej funkcji tarczycy" - mówi w rozmowie z RMF FM prof. Alicja Hubalewska-Dydejczyk, ordynator Oddziału Klinicznego Kliniki Endokrynologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Nasza ekspertka zaleca jedzenie dużej ilości ryb, a jeżeli solimy potrawy - to tylko solą jodowaną. Jak jeszcze można zadbać o swoją tarczycę?
Marcin Czarnobilski: Pani Profesor, czy człowiek może żyć bez tarczycy?
Prof. Alicja Hubalewska-Dydejczyk, endokrynolog: To jest bardzo podchwytliwie zadane pytanie. Bez tarczycy da się żyć, ale tylko w sytuacji kiedy będzie prowadzona prawidłowa substytucja hormonami tarczycy. Mamy mnóstwo pacjentów, którzy są po operacji tarczycy i wymagają stałego leczenia specjalnym preparatem zawierającym hormon tarczycy. Taki środek aplikujemy też osobom, u których tarczyca przestała pracować na wskutek np. zapalenia tego narządu.
Hormony tarczycy biorą udział w prawidłowym funkcjonowaniu właściwie wszystkich naszych organów, przede wszystkim centralnego systemy nerwowego, układu krążenia czy układu pokarmowego. Nie ma praktycznie takiej komórki w naszym organizmie, która może żyć bez prawidłowego stężenia hormonów tarczycy.
A co najbardziej szkodzi naszej tarczycy?
Wprost nie można na to pytanie odpowiedzieć, bo nie ma czegoś takiego co ewidentnie szkodzi tarczycy i może doprowadzić do jej zniszczenia. Czynników jest wiele, m.in. niedobór jodu w otaczającym nas środowisku może spowodować zaburzenia funkcji tarczycy - zwłaszcza wśród małych dzieci czy kobiet w ciąży. Te grupy są najbardziej wrażliwe na niedobór hormonów tarczycy.
Sól spożywcza powinna być jodowana - takie były zalecenia epidemiologiczne, zwłaszcza dla południa Polski z powodu niedoboru tego pierwiastka. Dziś na półkach sklepowych możemy znaleźć szeroki wybór soli - bez jodu. Czy możemy ją bezpiecznie stosować w kuchni?
Powinno być prawidłowe zaopatrzenie w jod. Jest to dość skomplikowana sytuacja, ponieważ dziś z powodu głównie wskazań kardiologicznych my eliminujemy spożycie jodu z naszej diety. W związku z tym, jeżeli za mało będziemy spożywać soli, która jest jodowana, może dojść do niedoboru jodu w organizmie.
No właśnie, państwa klinika bierze udział w programie ministerstwa zdrowia dotyczącym badań nad niedoborem jodu w diecie Polaków...
Aktualnie bierzemy udział w tzw. programie jodowym, który jest realizowany przez Szpital Uniwersytecki w Krakowie, a finansowany w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016 - 2020. Jego celem jest ocena stopnia niedoboru i spożycia jodu w Polsce. W różnych szkołach czy szpitalach ginekologiczno-położniczych prowadzone są akcje profilaktyczne. Postanowiliśmy przebadać około tysiąca dzieci w wieku od 6 do 12 lat, sprawdzić czy mają prawidłowe spożycie jodu i przy okazji wykonamy u nich badanie USG tarczycy. Z kolei w grupie kobiet ciężarnych i karmiących sprawdzimy, przeprowadzając ankietę, czy suplementują one jod w okresie ciąży i laktacji. Bardzo istotne, by kobiety, które nawet planują ciążę spożywały odpowiednią ilość jodu przede wszystkim podawaną w mikroelementach. Ma to ogromny wpływ na rozwój centralnego systemu nerwowego u dzieci.
Gdy gdzieś na świecie pojawia się informacja o awarii elektrowni jądrowej ludzie często wpadają w panikę i masowo wykupują z aptek preparaty z jodem. Czy też powinniśmy się tak zachować, gdyby doszło do skażenia radioaktywnego na naszym terytorium?
Są stworzone programy, które wyznaczają drogę zaopatrzenia w jod, by zahamować wychwyt tego radioaktywnego jodu na wypadek awarii nuklearnej. Stąd w sytuacji skażenia radioaktywnego, czekajmy na stosowne komunikaty i nie próbujmy na własną rękę spożywać nieokreślonej ilości jodu, gdyż jego nadmiar też może spowodować zaburzenia funkcji tarczycy.
Pamiętajmy, że jod jest podstawowym składnikiem hormonów tarczycy, które z kolei są niezbędne do funkcjonowania całego naszego organizmu. Bez prawidłowego zaopatrzenia w jod nie ma możliwości utrzymania prawidłowej funkcji tarczycy.
W jakich produktach oprócz soli znajdziemy jeszcze jod?
Pokarmami najbardziej bogatymi w jod są przede wszystkim ryby i inne owoce morza. Niestety nie są często obecne na naszych stołach, dlatego zwłaszcza u kobiet w ciąży i dzieci konieczne jest suplementowanie dodatkowej ilości jodu.
Co poza odpowiednią dietą pomoże nam zachować równowagę tarczycy?
U mieszkańców południa Polski gdzie brakuje jodu bardzo często dochodzi do jakichś zaburzeń struktury lub czynności tarczycy. Dlatego rutynowo bada się stężenie TSH czyli hormonu tyreotropowego, by ocenić funkcję tarczycy, szczególnie wśród osób po 60. roku życia z zaburzeniami kardiologicznymi. Dość często wykonuje się również USG tarczycy, np. przy okazji badania USG piersi.
Wspomniała pani profesor o hormonie TSH. Produkuje go nasza przysadka mózgowa. Gdy poziom TSH jest za niski mówimy o nadczynności tarczycy - gdy za wysoki o niedoczynności. Jakie są objawy tych chorób?
Objawy niedoczynności tarczycy zwłaszcza u ludzi młodych mogą być bardzo niespecyficzne. Może to być zmęczenie, suchość skóry, obrzęki, zaparcia. Wśród starszych osób objawy mogą nasilać zaburzenia kardiologiczne i neurologiczne.
Łatwiej jest rozpoznać nadczynność tarczycy. Objawy to kołatania serca, uczucie gorąca, chudnięcie.
Jak to jest z tym testosteronem u mężczyzn. Czy bez specjalistycznego badania można rozpoznać, że mężczyzna ma go za dużo, bądź przeciwnie, cierpi na niedobór tego hormonu?
Byłabym bardzo ostrożna w takiej ocenie. Oczywiście jeżeli występują zaburzenia potencji, czy nie ma prawidłowego męskiego owłosienia, to na pewno taki pacjent powinien zgłosić się do endokrynologa.
(ag)