Szacuje się, że aż 10 proc. Polaków cierpi z jej powodu. Typowym objawem tej choroby jest kolka nerkowa. To nagły, ostry ból, przez kobiety często opisywany jako znacznie silniejszy niż bóle porodowe.
Kamica nerkowa to obecność w układzie moczowym złogów (potocznie: kamieni moczowych) zbudowanych z substancji chemicznych, które zwykle znajdują się w moczu.
Kamica nerkowa nie wywołująca dolegliwości jest niekiedy rozpoznawana przypadkowo podczas wykonywania z innych powodów USG lub zdjęcia radiologicznego brzucha.
W większości przypadków, napad kolki nerkowej wywołany jest przemieszczaniem się małego kamienia (<5 mm) przez moczowód i poza bólem nie występują inne dolegliwości. W takich przypadkach zwykle wystarczające jest przyjmowanie środków przeciwbólowych i leków rozkurczowych, rozkurczających mięśnie ściany dróg moczowych (zleconych przez lekarza lub dostępnych bez recepty) oraz picie dużej ilości (3—4 litrów) płynów w celu szybszego "wypłukania" kamienia.
Kolka nerkowa o dużym nasileniu wymaga leczenia pod nadzorem lekarza, który zleca silniejsze leki przeciwbólowe (niekiedy nawet opioidy) i rozkurczowe oraz zwykle badanie obrazowe (USG lub zdjęcie radiologiczne) i badania laboratoryjne. Należy starać się zachować wydalony kamień moczowy, gdyż badanie jego składu może wskazać przyczynę kamicy nerkowej.
Konsultacja urologiczna jest konieczna:
- gdy kolka nerkowa nie ustępuje pomimo stosowanego leczenia
- u osób bez kolki nerkowej, jeżeli w kontrolnym badaniu (USG lub zdjęcie radiologiczne) stwierdza się powiększenie kamienia moczowego lub pojawienie się nowych złogów.
Interwencja urologiczna jest niezbędna, jeżeli:
- kamień moczowy jest zbyt duży, aby mógł być wydalony samoistnie
- kamień moczowy zablokował odpływ moczu
- jednocześnie z kamicą nerkową utrzymuje się zakażenie układu moczowego (gorączka)
- utrzymuje się krwawienie (czerwona barwa moczu).
Obecnie rzadko istnieje konieczność wykonania operacji chirurgicznej w celu usunięcia kamienia lub kamieni moczowych. Istnieją inne skuteczne sposoby ich usuwania. Należą do nich:
1. Litotrypsja pozaustrojowa (skrót ang. extracorporeal shockwave lithotripsy - ESWL), czyli rozbijanie kamienia moczowego wewnątrz organizmu pacjenta przy użyciu tzw. fali wstrząsowej. Jest to najczęściej stosowana interwencja w kamicy moczowej. Kamień moczowy ulega rozbiciu na cząstki wielkości ziaren piasku, które łatwo są wydalane z moczem. Zabieg zwykle przeprowadza się ambulatoryjnie i nie wymaga znieczulenia. Jest bezpieczny, nie uszkadza tkanek i w ciągu paru dni po zabiegu pacjent może wrócić do swojej zwykłej aktywności.
2. Nefrolitotrypsja przezskórna (ang. percutaneous nephrolithotomy - PCNL) jest wykonywana zwykle gdy kamień moczowy w nerce jest duży (>2,5 cm) lub położony w takim miejscu, że nie może być rozbity przy użyciu litotrypsji. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu. Polega on na wprowadzeniu przez niewielkie nacięcie skóry w okolicy nerki do miedniczki nerkowej instrumentu zwanego nefroskopem, przez które urolog może obejrzeć kamień moczowy, dokładnie określić jego położenie i odpowiednimi narzędziami rozdrobnić go na mniejsze kawałki, które następnie usuwa.
3. Ureterorenoskopia (litotrypsja ureterorenoskopowa), (skrót ang. URS lub URLS), zwykle służy do usuwania kamieni moczowych ze środkowego i dolnego odcinka moczowodu. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu bez konieczności jakiegokolwiek nacinania tkanek. Urolog wprowadza giętki wziernik przez cewkę moczową do pęcherza moczowego, a następnie do moczowodu. Przez wziernik można bezpośrednio obejrzeć kamień moczowy w moczowodzie oraz odpowiednimi narzędziami usunąć go w całości lub wcześniej rozdrobnić na mniejsze fragmenty.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
U połowy pacjentów kamica nerkowa występuje tylko raz w życiu i nie ma potrzeby stosowania żadnego dalszego leczenia. U pozostałych, w ciągu 5—10 lat dochodzi do nawrotu kamicy nerkowej i u tych osób zawsze należy wykonać badania, aby wykryć przyczynę, a następnie zastosować leczenie zapobiegawcze (odpowiednia dieta oraz stosowanie leków).
Stosując interwencje urologiczne praktycznie we wszystkich przypadkach można usunąć kamienie moczowe, a przestrzeganie odpowiedniego stylu życia oraz stosowanie leków u wielu osób zapobiega tworzeniu się nowych złogów. Tak więc, w wielu przypadkach kamicę nerkową można wyleczyć. Najważniejsze jest tutaj zdyscyplinowanie pacjenta, który już do końca życia powinien ściśle przestrzegać wyznaczonych zasad zapobiegania kamicy nerkowej.
Niejednokrotnie do nawrotu kamicy nerkowej dochodzi właśnie z winy pacjenta. Jednak u części osób istnieją przyczyny tworzenia się kamieni moczowych, w których zapobieganie jest nieskuteczne i w tych przypadkach kamicy nie można trwale wyleczyć, ale zawsze można bardzo zmniejszyć częstość jej nawrotów oraz ich nasilenie.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia kamicy nerkowej?
Kamicy nerkowej można w dużym stopniu zapobiegać. Prosty i najważniejszy sposób zapobiegania kamicy nerkowej polega na piciu takiej ilości płynów, aby objętość moczu zawsze wynosiła co najmniej 2 litry na dobę.
Należy wypijać szklankę płynu na noc, tuż przed snem, jak również w nocy, jeżeli sen zostanie przerwany w celu oddania moczu.
Zaleca się ograniczenie spożycia mięsa, również ryb, jeżeli są spożywane w dużych ilościach, gdyż mięso jest źródłem substancji zakwaszających mocz, które ułatwiają powstawanie kamieni moczowych.
Zaleca się również ograniczenie spożycia soli, gdyż zawarty w niej sód powoduje większe wydalanie z moczem wapnia, z którego mogą tworzyć się kamienie moczowe. Nie ma potrzeby ograniczać spożycia wapnia w postaci produktów mlecznych, natomiast nie wolno bez zalecenia lekarza przyjmować preparatów wapnia i witaminy D.
Jeżeli skład kamienia został zbadany i zawiera on szczawiany lub wykryto u pacjenta nadmierne wydalanie szczawianów z moczem to należy ograniczyć spożycie pokarmów bogatoszczawianowych, jak:
- czekolada
- kawa
- herbata
- orzechy
- rabarbar
- szpinak
- truskawki
- buraki.
Należy dokładnie stosować się do zaleceń lekarza, który może przepisać leki zapobiegające powstawaniu kamieni. Zwykle leki te należy stosować latami, niekiedy do końca życia.
Zawsze należy leczyć zakażenie układu moczowego, zwłaszcza przewlekłe, oraz usunąć, jeżeli to możliwe, wszystkie przeszkody w prawidłowym odpływie moczu.
Źródło: Medycyna Praktyczna / Dr n. med. Robert Drabczyk