Przepuklina - skąd się bierze? Jak leczyć?

Mogą pojawiać się w wielu częściach ciała i dotyczyć różnych narządów. Powstają w efekcie przemieszczania się tkanek poza miejsce ich prawidłowego występowania poprzez pokonanie bariery anatomicznej. Jak dochodzi do powstawania przepuklin, kto jest na nie szczególnie narażony, a wreszcie: jak diagnozować i leczyć problem? Tłumaczy to nasz ekspert chirurg i transplantolog dr Maciej Kowalewski.

W klasycznej budowie przepukliny wyróżniamy następujące elementy: wrota przepukliny (miejsce, w którym dochodzi do przemieszczenia), worek przepuklinowy (stanowiący otoczkę przemieszczających się tkanek) oraz zawartość przepukliny (tkanki, które uległy przemieszczeniu). Problem można podzielić ze względu na charakter, umiejscowienie i powodowane komplikacje.

Jak powstaje przepuklina?

Podstawą tworzenia się zmian jest osłabienie tkanki łącznej budowanej przez kolagen. Jeśli u pacjenta występuje defekt tego białka, osoba ta powinna unikać ciężkiej pracy fizycznej. Wrota przepukliny zwykle powstają w miejscach zmniejszonej oporności. To obszary, gdzie ściana jamy brzusznej jest cieńsza i bardziej podatna na rozciąganie. Przy wzmożonym napięciu wewnątrz brzucha (wzmożona tłocznia brzuszna) może dojść do powstania przepukliny.

Na powstawanie przepuklin wpływ może mieć również palenie, gdyż związki zawarte w papierosach powodują niedokrwienie i zaburzenia syntezy kolagenu - wyjaśnia lekarz.

Rodzaje przepuklin

Najczęściej występującymi są przepukliny brzuszne. Dzielą się one na podrodzaje, spośród których najpowszechniejszą jest przepuklina pachwinowa, czyli rodzaj dolegliwości typowy zwłaszcza u mężczyzn. Drugą pod względem częstotliwości występowania jest przepuklina udowa, raczej spotykana u kobiet.

Przepukliny brzuszne można podzielić także na wewnętrzne i zewnętrzne, jednak nazewnictwo nie jest w tym przypadku intuicyjne. Jak tłumaczy dr n. med. Maciej Kowalewski, przepukliny wewnętrzne to przemieszczenie narządów lub tkanek poza miejsce ich występowania, ale wyłącznie w obrębie jamy brzusznej.

Przepukliny zewnętrzne przesuwają się natomiast poza jamę brzuszną. Nie oznacza to jednak, że zmiany te muszą przemieszczać się na zewnątrz. Przykładem przepukliny zewnętrznej, która pozostaje wewnątrz organizmu, jest przepuklina rozworu przełykowego, czyli przemieszczenie się żołądka do klatki piersiowej - tłumaczy lekarz.

Czy przepuklina może zagrażać zdrowiu i życiu?

Z reguły przepukliny stanowią niegroźną przypadłość, nieznacznie utrudniającą życie codzienne. Mogą jednak stać się groźne, kiedy dojdzie do ich uwięźnięcia.

Zdarza się to, kiedy zawartość przepukliny przemieszcza się do worka i nie może powrócić na swoje miejsce. Jeżeli na przykład dochodzi do uwięźnięcia przepukliny pachwinowej, wówczas jelita przemieszczają się do worka przepuklinowego. Dochodzi przez to do obrzęku, co z kolei powoduje, że jelito nie może wrócić do jamy brzusznej. W ten sposób dochodzi do dopełnienia jelita, co w efekcie może prowadzić do niedrożności przewodu pokarmowego, niedokrwienia tkanek, a nawet martwicy ściany jelita - tłumaczy specjalista.

Uwięźnięcie przepukliny jest stanem stwarzającym poważne zagrożenie życia. Jeżeli pacjent wie, że ma przepuklinę i zauważy jej powiększenie oraz pojawienie się dolegliwości bólowych, a oprócz tego będzie odczuwał objawy takie jak nudności, wymioty, bóle brzucha bądź zatrzymanie gazów lub stolca, powinien jak najszybciej zgłosić się na ostry dyżur chirurgiczny lub do najbliższego SOR-u. W takim przypadku konieczna jest natychmiastowa interwencja, ponieważ objawy te mogą sygnalizować potencjalny stan zagrożenia życia.

Przepukliny uwięźnięte, a nieodprowadzalne

Przepukliny uwięźnięte to coś innego niż przepukliny nieodprowadzalne. Obydwa rodzaje zmian łączy to, że ich zawartość przemieściła się i nie da się doprowadzić do ich powrotu we właściwe miejsce. Różnią się natomiast tym, że przepukliny nieodprowadzalne nie dają objawów ostrych. Pacjent nie odczuwa przy nich dolegliwości bólowych ani objawów niedrożności przewodu pokarmowego, nie występują objawy niedrożności przewodu pokarmowego, nie dochodzi również do niedokrwienia i martwicy tkanek.

Należy je operować, jednak nie dzieje się to w trybie natychmiastowym. Zabiegów nie wykonuje się wówczas na ostrym dyżurze, ale planuje się je odpowiednio wcześniej.

Leczenie przepukliny

Jedynym sposobem leczenia przepukliny jest przeprowadzenie operacji. Nie da się wyleczyć jej poprzez ćwiczenia czy fizjoterapię.

Na początku XXI wieku przepukliny bardzo często operowano laparoskopowo, następnie - na pewien czas - zaprzestano tej praktyki. W ostatnich latach ponownie zyskuje ona na popularności.

Aktualnie przeżywamy renesans leczenia przepuklin metodą laparoskopową. To zasługa tego, że wykorzystywanie nowoczesnego sprzętu sprawiło, iż skuteczność operacji laparoskopowych stała się porównywalna do skuteczności klasycznych zabiegów chirurgicznych. Dodatkowo po operacjach wykonanych tą metodą występuje mniejszy odsetek dolegliwości w pierwszym okresie po samym zabiegu - konkluduje dr n. med. Maciej Kowalewski.

Rekonwalescencja i zalecenia

Jak wyjaśnia specjalista, w dzisiejszych czasach, dzięki używaniu siatek, zabiegi usuwania przepuklin nie należą do bardzo skomplikowanych. Już jednodniowy pobyt w szpitalu jest z reguły wystarczający. Różny może być natomiast czas potrzebny pacjentowi na rekonwalescencję, co uzależnione jest od wykorzystanej metody. Po zabiegu klasycznym pacjenci powinni przestrzegać zasad rekonwalescencji, takich jak unikanie wysiłku fizycznego przez miesiąc, jak i ciężkiego wysiłku fizycznego przez trzy miesiące. A jeżeli przepuklina usuwana jest laparoskopowo, to standardowo zaleca się pacjentowi miesiąc bez wysiłku. Oczywiście każdy przypadek jest indywidualny - dodaje dr Kowalewski.

Jeśli konieczne jest wykonanie bardziej skomplikowanych zabiegów na większych przepuklinach, to rekonwalescencja może być dłuższa oraz wymagać kilkudniowego pobytu w szpitalu. Pacjenci poddający się temu zabiegowi powinni przestrzegać zaleceń lekarza. Oprócz ograniczenia wysiłku fizycznego specjalista może zalecić na przykład chodzenie w pasie brzusznym przepuklinowym. Nosi się go zazwyczaj od czterech do sześciu tygodni.

Objawy takie jak bolesne uwypuklenie w okolicy pachwiny, pępka lub powłok brzusznych, a także okresowe bóle danych okolic mogą, ale nie muszą świadczyć o przepuklinie. Warto jednak pamiętać, że wymienione dolegliwości, gdy się przedłużają i stają się uciążliwe, najlepiej skonsultować ze swoim lekarzem prowadzącym, który zdiagnozuje problem i zaproponuje metodę leczenia.