Mózg człowieka to bardzo złożony organ, a jego funkcjonowanie wpływa na cały organizm. Często mówi się, że to nasze „centrum dowodzenia”. Odpowiada m.in. za to, że widzimy, słyszymy, czujemy, mówimy, gromadzimy i przetwarzamy informacje. W Światowym Tygodniu Mózgu - w cyklu „Twoje Zdrowie w Faktach RMF FM” - zwracamy uwagę na to, jak zadbać o ten ważny organ.
Tętniaki, udary, choroby neurodegeneracyjne, zapalne, zaburzenia lękowe i nastroju, nowotwory, urazy - to częste schorzenia układu nerwowego, którego część stanowi mózg. Specjaliści mają coraz więcej możliwości, by je leczyć. Jest duży postęp w leczeniu chorób mózgu takich jak: udary, stwardnienie rozsiane czy choroba Parkinsona. Niektórzy mówią nawet, że najwięcej nowych metod leczenia i możliwości profilaktyki jest właśnie w neurologii - mówi dr Paweł Gruenpeter, kierownik Oddziału Neurologii w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym nr 5 im. św. Barbary w Sosnowcu. Specjalista podkreśla, że na rozwój niektórych schorzeń sami mamy wpływ i wymienia czynniki istotne dla zdrowia mózgu: zdrowe serce i czas.
Dbając o serce, zadbasz o mózg
Przyczyna wielu schorzeń naczyniowych mózgu tkwi w sercu, a serce jest chore, kiedy nie dbamy o jego wydolność i narażamy na działanie szkodliwych czynników - mówi dr Paweł Gruenpeter, kierownik Oddziału Neurologii w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym nr 5 im. św. Barbary w Sosnowcu. Ważny dla mózgu jest zatem zdrowy styl życia: odpowiednia dieta, ruch, unikanie palenia papierosów, picia alkoholu, zwalczanie otyłości, cukrzycy. To są tzw. czynniki modyfikowalne, czyli takie, na które mamy wpływ - podkreśla neurolog.
Liczy się czas
Jeżeli wcześnie zareagujemy na niepokojące objawy, większa będzie szansa na skuteczną pomoc. Tak jest w przypadku udarów. Mamy 4,5 godziny od wystąpienia objawów na podanie skutecznego w dużym stopniu leczenia trombolitycznego i 6 godzin do wykonania trombektomii polegającej na usunięciu skrzepu, który zatyka naczynie - wyjaśnia dr Paweł Gruenpeter. Objawy udaru powinien znać każdy: asymetria twarzy, zaburzenia mowy, niedowład kończyny górnej lub dolnej, zaburzenia równowagi.
Czas ważny jest nie tylko w leczeniu udaru. Jeżeli zauważymy objawy w postaci zaburzeń pamięci, zaburzeń zachowania, to także wcześniejsza diagnostyka pozwala nam zastosować skuteczne leczenie - mówi neurolog. Warto zwrócić uwagę na zawroty i bóle głowy, z którymi bardzo często pacjenci przychodzą do neurologa.
Przebodźcowany mózg. Ważny jest sen
Ciągły dopływ informacji czasami sprzecznych sprawia, że ośrodkowy układ nerwowy jest przebodźcowany i wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie mózgu. Trzeba dać mu czas na odpoczynek. Kluczowy jest sen. Jeżeli ktoś zasypia przed 23.00 i śpi do 6.00, to jest to na pewno korzystne dla jego zdrowia. Wiemy o tym, że używanie komputera do późnych godzin, potem krótki sen i powrót do pracy na pewno powoduje większe zagrożenie - mówi dr Paweł Gruenpeter. W ramach odpoczynku, specjalista zaleca spacery, jazdę na rowerze i czytanie książek.
Kiedy konieczne jest leczenie neurochirurgiczne?
Część schorzeń ośrodkowego układu nerwowego, w tym mózgu, podlega leczeniu neurochirurgicznemu. Neurochirurgia obejmuje m.in. leczenie chorób nowotworowych, naczyniowych i urazów. Odrębne miejsce zajmują schorzenia w chorobie zwyrodnieniowej kręgosłupa.
Nowoczesne metody w neurochirurgii
Narzędzia, którymi obecnie dysponują neurochirurdzy w czołowych ośrodkach medycznych są bardzo precyzyjne. Dzięki temu bezpieczeństwo pacjentów, ich komfort oraz komfort pracy lekarzy osiągnął wysoki poziom. Poruszanie się we wnętrzu jamy czaszki, a zwłaszcza mózgu jest ograniczone, ponieważ wszystkie struktury, jakie napotykamy, mają swoją funkcję, a naszym zadaniem jest przedostanie się do chorego miejsca w taki sposób, żeby nie spowodować zaburzeń neurologicznych - tłumaczy prof. Piotr Ładziński, kierownik Klinicznego Oddziału Neurochirurgii w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym nr 5 im. św. Barbary w Sosnowcu.
Dodaje, że znaczący postęp w neuroradiologii, zwłaszcza w badaniu rezonansu magnetycznego, sprawił, że możliwe jest dzisiaj bardzo precyzyjne wskazanie miejsca chorobowego. Na tym jednak precyzja się nie kończy. Kolejnym jej elementem jest neuronawigacja. To system przestrzennej orientacji neurochirurga, który w czasie rzeczywistym trwania operacji, na ekranie jest w stanie śledzić położenie końca swoich narzędzi w stosunku do obrazu badania mózgu wykonanego przed operacją, pokazującego proces chorobowy - wyjaśnia prof. Ładziński.
Badanie rezonansu magnetycznego obrazuje także lokalizację ważnych czynnościowo ośrodków w korze mózgu oraz przebieg dróg nerwowych z tych ośrodków w kierunku np. mięśni czy obszarów narządów zmysłów. Mając to zobrazowanie, jesteśmy w stanie tak prowadzić zabieg operacyjny, aby ani tych ośrodków ani dróg nerwowych nie uszkadzać, względnie, żeby zatrzymać w pewnym momencie proces operacji, uważając, ze nadrzędne jest zachowanie dobrego stanu chorego po operacji, a nie bezwzględne dążenie do radykalności - mówi neurochirurg.
Następnym elementem po neuronawigacji jest neuromonitorowanie śródoperacyjne. Funkcje mózgu, funkcje ośrodkowego układu nerwowego można śledzić (...) Podczas operacji można sprawdzać, w jaki sposób przewodzą określone drogi nerwowe i tak modyfikować działania operującego, żeby funkcji tych dróg nie naruszać - wyjaśnia prof. Piotr Ładziński.
Na jeszcze wyższy poziom precyzyjność zabiegu operacyjnego podnosi śródoperacyjne obrazowanie. Dotychczas normą była staranna diagnostyka przedoperacyjna. Później, toczył się zabieg neurochirurgiczny, chory miał wydobrzeć i robiło się kontrolne badanie, żeby wykazać, co neurochirurg zdziałał. Taka droga postępowania ciągle istnieje i jest słuszna, ale jesteśmy też w stanie w trakcie operacji zrobić badanie, które pokazuje jej radykalność. Jeżeli stopień usunięcia guza nie jest dla operującego satysfakcjonujący, można kontynuować tę samą operację i dopiero zakończyć, kiedy po weryfikacji śródoperacyjnej uznamy, że założony cel chirurgiczny został osiągnięty - mówi prof. Ładziński. Kiedy te rozwiązania nie były możliwe, część chorych musiała być poddana reoperacji z wszystkimi negatywnymi konsekwencjami.