Bóle stawów i kości, trudności związane z poruszaniem - to dolegliwości, które dotykają nie tylko osoby starsze. Wbrew stereotypom, na choroby reumatyczne zapadają również dzieci i młodzi ludzie. O nich mówimy w cyklu „Twoje Zdrowie w Faktach RMF FM”. Właściwa diagnoza i odpowiednia terapia dają możliwość uzyskania remisji, czyli całkowitego wyciszenia choroby.
To są choroby, które wymagają zarówno hospitalizacji, jak i diagnostyki różnicowej - mówi nam prof. dr hab. n. med. Brygida Kwiatkowska, kierownik Kliniki Wczesnego Zapalenia Stawów Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie, konsultant krajowy w dziedzinie reumatologii. To trudni pacjenci, bo często objawy, jakie zgłaszają, występują w przebiegu choroby nowotworowej, czy nietypowej infekcji - zaznacza.
Pacjenci, którzy trafiają do Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie, często mają za sobą liczne wizyty w innych klinikach i oddziałach.
Jeżeli nie wiadomo, jaka to jest choroba, to często są tutaj kierowani i faktycznie często jest tak, że jesteśmy w stanie pacjentowi wreszcie sprecyzować rozpoznanie - dodaje profesor Kwiatkowska.
Chorób reumatycznych przybywa, a na zachorowanie bardziej narażone są kobiety.
Na coraz większą liczbę zachorowań wpływa zanieczyszczenia środowiska i choćby SARS-Cov-2, który jest wirusem wpływającym na układ immunologiczny i może sam wyzwalać choroby z kręgów autoimmunologicznych, również choroby reumatyczne. Coraz więcej będzie osób z chorobą zwyrodnieniową i osteoporozą. Społeczeństwo się starzeje i to będzie rzeczywiście wielkie tsunami, do którego także system ochrony zdrowia musi się lepiej przygotować - zaznacza prof. dr hab. n. med. Brygida Kwiatkowska.
Wiceszefowa instytutu podkreśla, że czas ma fundamentalne znaczenie w zapalnych chorobach reumatycznych.
W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów mamy tak zwane "okno szczęścia", czyli czas, kiedy najlepiej włączyć leczenie - tłumaczy pani profesor. To jest 12 tygodni od pierwszych objawów, gdzie w praktyce pacjent średnio 6 tygodni czeka w domu i zastanawia się, czy iść do lekarza czy nie. Dane mówią, że pacjent pojawia się w systemie i idzie do lekarza, kiedy choroba przeszkadza mu w pracy zawodowej - mówi ekspertka.
Trudna droga do właściwej diagnozy. "Nierzadko do reumatologa pacjent trafia po kilku latach"
Droga do właściwej diagnozy też nie jest prosta. Często to najpierw lekarz rodzinny pacjenta z obrzękiem pojedynczego stawu lub bólem kręgosłupa kieruje do ortopedy albo neurologa. Nierzadko chory do reumatologa trafia po kilku latach.
Brakuje świadomości, że zapalne choroby reumatyczne dotyczą młodych osób, a nawet dzieci - mówi prof. Brygida Kwiatkowska.
Tymczasem im wcześniej włączymy leczenie, tym efektywność terapii jest największa. A właściwe leczenie gwarantuje, że jesteśmy w stanie uzyskać remisję, czyli całkowite wyhamowanie dalszego postępu choroby.prof. Brygida Kwiatkowska
Zbyt późne rozpoczęcie leczenia, kiedy dochodzi do uszkodzenia narządów czy uszkodzenia stawów, nie odwróci procesu, który już nastąpił.
Bólu nie należy lekceważyć, radzić sobie na własną rękę, liczyć na wyleczenie np. przez masaże.
Choroby reumatyczne generują wiele schorzeń współistniejących i stanowią duże wyzwanie logistyczne, bo wymagają współpracy z wieloma specjalistami z różnych dziedzin - tłumaczy prof. Brygida Kwiatkowska. Bardzo ważny jest psycholog, bo zderzenie się młodej osoby, która np. uprawia zawodowo sport z informacją, że ma chorobę przewlekłą, to gigantyczny stres. Również w okresie zaostrzenia wsparcie jest potrzebne przy radzeniu sobie z bólem - podkreśla.
Specjalistka przestrzega, żeby z rozsądkiem podchodzić do aktywności fizycznej.
Ruch oczywiście polecamy, bo to bardzo ważne, żeby utrzymać masę mięśniową, która daje stabilizację stawów - tłumaczy. Ale nie dla każdego. Dla układu ruchu nie są zdrowe długodystansowe biegi, tak popularne teraz maratony. To gigantyczne obciążenie, które przyspiesza zmiany zwyrodnieniowe, głównie w stawach kolanowych. Podobnie siłownie, jeśli przeciążamy te elementy, które od urodzenia mamy słabe - wyjaśnia profesor Kwiatkowska.
Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania na choroby reumatyczne?
Można zmniejszyć ryzyko zachorowania. Niepalenie papierosów, utrzymanie prawidłowej wagi ciała i ruch.
30 minut szybkiego marszu, który da nam zmęczenie i dieta, najlepiej śródziemnomorska - wymienia profesor Kwiatkowska i dodaje, że swoim właściwym postępowaniem możemy zredukować ryzyko zachorowania na niektóre choroby reumatyczne nawet o 40 procent.
Rehabilitacja reumatologiczna. Na czym polega?
Przy kompleksowym leczeniu chorób reumatologicznych, bardzo ważna jest właściwa rehabilitacja.
Szereg z chorób reumatologicznych, to choroby autoimmunologiczne i musimy wziąć pod uwagę, że tacy pacjenci mają jeszcze dodatkowe objawy, które mogą przeszkadzać w rehabilitacji - mówi nam prof. dr hab. n. med. Beata Tarnacka, kierownik Kliniki Rehabilitacji Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie. To mogą być na przykład przewlekłe zmęczenie, albo przewlekły ból i to trzeba brać pod uwagę. Takim kanonem rehabilitacyjnym jest to, że w czasie zaostrzenia, na przykład przy reumatoidalnym zapaleniu stawów, musimy dostosować ćwiczenia i całą rehabilitację do stanu pacjenta - dodaje.
W ostrym okresie, jeśli pacjent ma chorobą reumatyczną, nie rehabilitujemy tak intensywnie, jak poza tym okresem - zaznacza profesor. Wtedy przede wszystkim odciążamy stawy np. poprzez kule, a więc nie ma takiej typowej pracy fizjoterapeutycznej, ale na przykład może być fizykoterapia - tłumaczy.
Rola rehabilitacji przy chorobach reumatologicznych jest niezwykle istotna.
Oczywiście w tej chwili w reumatologii dysponujemy już całą gamą naprawdę bardzo dobrych leków, które zrewolucjonizowały stan chorych - tłumaczy prof. dr hab. n. med. Beata Tarnacka. To już nie są ci chorzy, którzy przychodzili do nas z przykurczami w stawach, z bardzo silnym bólem albo z zaawansowanymi zmianami w kręgosłupie czy stawach (...) Ale nie możemy zapominać, że pacjent musi się rehabilitować i np. może to robić też w domu - zaznacza.
Ćwiczenia w chorobach reumatologicznych powinny być prowadzone pod okiem lekarza oraz doświadczonego fizjoterapeuty.
W chorobach reumatycznych dochodzi do zmian skórnych i niedoświadczony fizjoterapeuta może doprowadzić na przykład do uszkodzeń skóry - tłumaczy profesor Tarnacka. Trzeba też uważać, żeby nie przeciążyć stawów, dobrać odpowiednie obciążenie wysiłkowe - podkreśla.
Rehabilitacja przynosi najlepsze efekty przy leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) czy zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa (ZZSK), ale i innych rzadkich chorobach jak miopatie zapalne.
No i oczywiście najczęstsza choroba reumatyczna tutaj na oddziale to choroba zwyrodnieniowa stawów i osteoporoza - wymienia specjalistka. Jeśli mówimy o rehabilitacji, nie możemy zapominać o bólu, który należy leczyć kompleksowo, a więc włączyć do naszego zespołu psychologa. W instytucie mamy cały zespół psychologów, którzy pracują z bólem, edukują pacjenta i pozwalają mu w pewien sposób "oswoić" ból, który przecież jest bardzo dokuczliwy i zaburza jakość życia - wyjaśnia prof. Tarnacka.