Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja) to bardzo ciężka i nagła reakcja alergiczna. Może doprowadzić do śmierci. Alergicy, którzy doświadczyli już niepokojących objawów, powinni zawsze mieć przy sobie adrenalinę, by w razie potrzeby ją sobie zaaplikować.
Wstrząs anafilaktyczny to inaczej ciężka, bardzo szybko rozwijająca się ogólnoustrojowa reakcja alergiczna, przebiegająca ze znacznym spadkiem ciśnienia tętniczego. To stwarza bardzo poważne zagrożenie życia.
Szacuje się, że z anafilaksją zmaga się od 1,6 proc. do 5,1 proc. ludzi. W Europie, 1 na 300 osób przebyła epizod anafilaksji, jedna czwarta przypadków dotyczy osób poniżej 18. roku życia.
Wstrząs anafilaktyczny - przyczyny
Anafilaksję mogą spowodować zupełnie niegroźne dla innych substancje, także pokarmowe. Najczęściej to:
- orzechy
- owoce morza
- ryby
- niektóre owoce
- mleko,
- jajka
- jad owadów błonkoskrzydłych.
- środek medyczny: składnik leku, substancje kontrastowe używane w radiologii, lateks
Bywa, że wstrząs anafilaktyczny może wywołać składnik szczepionki. W ulotce do swojego preparatu piszą o tym firmy Pfizer i BioNTech. Dlatego producent zaleca ścisłą obserwację pacjenta przez co najmniej 15 minut po szczepieniu. W zaleceniach czytamy też by osoby, u których wystąpił wstrząs nie były szczepione drugą dawką produktu.
Objawy wstrząsu anafilaktycznego
Po zadziałaniu jakiegoś czynnika objawy występują bardzo szybko. Najczęściej w ciągu kilku minut a nawet sekund. Zdarzają się także nawroty, tzw. późne reakcje pojawiające się do 72 godzin od pierwszej reakcji - najczęściej po 8-12 godzinach.
U około 80-90 proc. chorych objawy rozwiniętego wstrząsu poprzedza pojawienie się zmian skórnych - np. wysypki (tzw. pokrzywki) o przyjęciu jakiegoś pokarmu lub leku.
Jeśli ktoś w kwestionariuszu przed szczepieniem zaznaczy przykładowo, że miał kiedyś reakcję anafilaktyczną na inną szczepionkę czy lek, to wówczas zostanie skierowany na dodatkową konsultację lekarską.prof. Ewa Czarnobilska z zespołu ekspertów ds. szczepień przeciw Covid-19
Wśród objawów zbliżającego się wstrząsu anafilaktycznego, które powinny nas zaalarmować po narażeniu na alergen, są:
- nagły spadek ciśnienia
- tachykardia czyli przyspieszenie akcji serca
- duszność
- świszczący oddech
- obrzęk ust, języka
- chrypka
- gwałtowny kaszel
- swędząca pokrzywka
- rumień
- nudności
- kurczowe bóle brzucha
- wymioty
- biegunka
- zawroty głowy
- osłabienie i omdlenie
Wstrząs anafilaktyczny - co robić?
W przypadku leczenia wstrząsu anafilaktycznego niezwykle istotna jest błyskawiczna reakcja, ponieważ jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia. W momencie pojawiania się objawów ze strony układu oddechowego lub spadku ciśnienia konieczne jest niezwłoczne podanie adrenaliny.
Osoba, u której wystąpiła kiedykolwiek silna reakcja alergiczna - z obrzękami, dusznością, ma wystarczający powód, by zgłosić się do lekarza i o tym powiedzieć. Lekarz przepisze wówczas adrenalinę w specjalnej ampułkostrzykawce lub tzw. penie, która jest najwłaściwszym lekiem do podania podczas wstrząsu. Najlepiej, by taka osoba potrafiła sama sobie zaaplikować ten preparat, co nie jest trudne, można tego nauczyć w kilka minutradzi dr Wojciech A. Rychlik z Górnośląskiego Centrum Medycznego w Katowicach.
Podczas udzielania pomocy osobie poszkodowanej trzeba w miarę możliwości przerwać kontakt z substancją wywołującą reakcję uczuleniową. Np. przerwać podawanie leku lub usunąć żądło owada.
Układamy chorego w pozycji z uniesionymi nogami lub w razie wymiotów w pozycji bezpiecznej i wzywamy pomoc. Należy pamiętać, że leki przeciwhistaminowe, wziewne leki przeciwastmatyczne oraz leki sterydowe działają dopiero po kilku godzinach od podania, nie są więc w stanie zatrzymać postępujących objawów reakcji anafilaktycznej i zastąpić podania adrenaliny. Stanowią one leczenie uzupełniające.
W przypadku silnego wstrząsu chory musi trafić do szpitala. Możliwe, że niezbędna będzie intubacja i leczenie w warunkach oddziału intensywnej terapii.
Leki sterydowe podaje się także by zapobiegać nawrotowi objawów.