Zespół jelita drażliwego (IBS) to jak kapryśny towarzysz codzienności – potrafi zaskoczyć bólem brzucha, wzdęciami, biegunką lub zaparciami, zupełnie nie w porę. To przewlekłe schorzenie przewodu pokarmowego, które u wielu osób znacząco obniża komfort życia, utrudniając nawet proste codzienne czynności. Na szczęście odpowiednio dobrana dieta może pomóc złagodzić objawy i odzyskać kontrolę nad jelitami. Czy istnieje skuteczna dieta na IBS? Jakie strategie żywieniowe mogą pomóc, a które produkty warto ograniczyć? Odpowiedzi znajdziesz w tym artykule.

Autorzy: mgr inż. Klaudia Buczek, mgr farm. Michał Miśta Spis treści:

  • Czym jest zespół jelita nadwrażliwego?
  • Jakie są objawy zespołu jelita nadwrażliwego?
  • Z czym można pomylić IBS?
  • Dieta eliminacyjna low FODMAP - skuteczna strategia w IBS
  • Na czym polega dieta na IBS?
  • Probiotyki i błonnik - kluczowe elementy dietoterapii
  • IBS nie musi rządzić Twoim życiem - sprawdź, jak dietetyk może Ci pomóc!
  • Bibliografia

1. Czym jest zespół jelita nadwrażliwego?

Wyobraź sobie, że Twój układ pokarmowy jest jak wyjątkowo wrażliwy instrument - każdy dźwięk, nawet ten delikatny, może wprawić go w drżenie. Tak właśnie działa przewód pokarmowy osób z zespołem jelita nadwrażliwego (IBS - Irritable Bowel Syndrome). To przewlekłe, ale niezapalne schorzenie jelit, które potrafi solidnie utrudnić codzienne funkcjonowanie. IBS bywa kapryśne - u niektórych objawia się biegunkami, u innych zaparciami, a czasem jedno i drugie pojawia się naprzemiennie. Do tego dochodzą wzdęcia, skurcze brzucha i uczucie niepełnego wypróżnienia, które sprawiają, że nawet proste wyjście z domu może być wyzwaniem.

2. Jakie są objawy zespołu jelita nadwrażliwego?

Nie ma jednej, uniwersalnej listy objawów, bo IBS może przebiegać różnie u każdej osoby. Jednak najczęściej spotykane dolegliwości to:

  • Ból brzucha - zwykle o charakterze skurczowym, często ustępujący po wypróżnieniu
  • Zaburzenia rytmu wypróżnień - biegunki, zaparcia lub ich naprzemienne występowanie
  • Wzdęcia i uczucie pełności - nawet po niewielkich posiłkach
  • Wrażenie niepełnego wypróżnienia - uczucie, że jelita nadal są "pełne"

IBS to coś więcej niż tylko "problemy z brzuchem" - u wielu osób objawy nasilają się w stresujących sytuacjach. Zespół jelita drażliwego to schorzenie, które łączy układ pokarmowy i nerwowy, dlatego wymaga kompleksowego podejścia.

3. Z czym można pomylić IBS?

Zespół jelita nadwrażliwego może dawać objawy podobne do wielu innych chorób przewodu pokarmowego, dlatego postawienie diagnozy nie zawsze jest proste. IBS często bywa mylone z:

  • Nietolerancją laktozy
  • Celiakią (trwałą nietolerancją glutenu)
  • Nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit (IBD)
  • Przerostem bakteryjnym jelita cienkiego (SIBO)

Właśnie dlatego, jeśli masz podejrzenie IBS, warto skonsultować się z dietetykiem lub lekarzem gastroenterologiem, który pomoże wykluczyć inne przyczyny dolegliwości.

4. Dieta eliminacyjna low FODMAP - skuteczna strategia w IBS

Leczenie dietą jest jednym z najskuteczniejszych sposobów łagodzenia objawów IBS. Dietoterapia pozwala na eliminację produktów nasilających dolegliwości i dostosowanie jadłospisu do indywidualnych potrzeb pacjenta. Odpowiednio dobrana kompozycja posiłków wpływa na motorykę jelit, reguluje procesy fermentacyjne w przewodzie pokarmowym i zmniejsza nadwrażliwość trzewną. Niektóre składniki diety mogą nasilać objawy IBS poprzez zwiększone zatrzymywanie wody w jelicie, nadmierną produkcję gazów oraz pobudzanie nerwów jelitowych. Z kolei eliminacja problematycznych produktów i wprowadzenie dobrze tolerowanych składników pozwala złagodzić bóle brzucha, wzdęcia oraz zaburzenia wypróżniania, poprawiając komfort życia pacjentów. Nie istnieje jedna uniwersalna dieta dla wszystkich osób z IBS, jednak jednym z najlepiej przebadanych podejść dietoterapeutycznych jest dieta low FODMAP, opracowana przez naukowców z Monash University w Australii.

Jak działają FODMAP?

FODMAP to fermentujące oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole - czyli krótkołańcuchowe węglowodany, które u osób z IBS są słabiej wchłaniane w jelicie cienkim i szybko fermentują pod wpływem bakterii jelitowych w jelicie grubym. W wyniku fermentacji dochodzi do nadmiernego gromadzenia się gazów, które rozciągają ściany jelit, co u osób z IBS może wywoływać silne bóle brzucha i uczucie rozpierania. Dieta low FODMAP, jako element dietoterapii IBS, polega na ograniczeniu tych składników w celu zmniejszenia dolegliwości jelitowych i poprawy komfortu pacjenta. Jest to jednak strategia wymagająca indywidualnego podejścia i stopniowego wprowadzania produktów, dlatego najlepiej stosować ją pod nadzorem specjalisty.

Etapy diety low FODMAP

Dieta low FODMAP obejmuje trzy etapy:

  • Eliminacja (4-6 tygodni) - całkowite wykluczenie produktów wysokich w FODMAP, aby złagodzić objawy i ocenić wpływ diety na samopoczucie.
  • Reintrodukcja (6-8 tygodni) - stopniowe wprowadzanie poszczególnych grup produktów, aby określić indywidualną tolerancję organizmu.
  • Personalizacja - dostosowanie diety do potrzeb pacjenta, aby uniknąć nadmiernych restrykcji i zachować możliwie największą różnorodność żywienia

To podejście pozwala zidentyfikować składniki nasilające objawy IBS, bez eliminowania wszystkich produktów na stałe. Dzięki temu pacjenci mogą cieszyć się bardziej urozmaiconą dietą, a jednocześnie unikać pokarmów, które powodują nieprzyjemne objawy.

5. Na czym polega dieta na IBS?

Dieta low FODMAP polega na czasowym ograniczeniu tych składników, a następnie stopniowym ich wprowadzaniu, aby określić indywidualną tolerancję. Nie oznacza to jednak, że każdy z IBS powinien bezwzględnie stosować dietę low FODMAP. To jedno z narzędzi, które może pomóc, ale nie zawsze jest konieczne. Kluczowe jest znalezienie własnego "złotego środka" - niektórym wystarczy ograniczenie konkretnych produktów, inni potrzebują wsparcia dietetyka w bardziej zaawansowanej modyfikacji diety.

6. Probiotyki i błonnik - kluczowe elementy dietoterapii

Probiotyki mogą łagodzić objawy IBS, zwłaszcza wzdęcia i biegunki. Jedne z najlepiej przebadanych szczepów, które pomagają w odbudowie mikrobioty jelitowej to Lactiplantibacillus plantarum 299v i Bacillus coagulans. Właściwości probiotyczne posiadają także fermentowane produkty, np. kiszonki a także jogurty i kefir. Błonnik pokarmowy odgrywa kluczową rolę w regulacji pracy jelit. Jednak nie każdy rodzaj błonnika jest wskazany w IBS:

  • Błonnik rozpuszczalny (np. siemię lniane, babka płesznik, owies) - działa łagodnie, reguluje perystaltykę.
  • Błonnik nierozpuszczalny (np. otręby pszenne) - może nasilać objawy IBS.

7. IBS nie musi rządzić Twoim życiem - sprawdź, jak dietetyk może Ci pomóc!

Zmagasz się z objawami IBS i masz wrażenie, że każda nowa dieta to loteria - raz czujesz się lepiej, a innym razem wręcz przeciwnie? To dlatego, że nie ma jednej uniwersalnej strategii, która działa na wszystkich. Indywidualne dopasowanie diety do Twoich potrzeb i trybu życia to klucz do sukcesu w IBS. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest dietetyk. W renomowanej poradni dietetycznej Made By Diet®, zespół wykwalifikowanych specjalistów - magistrów dietetyki, którzy ukończyli dodatkowo certyfikowany kurs Monash University dotyczący diety low FODMAP od lat pomaga pacjentom z IBS odzyskać kontrolę nad własnym układem trawiennym. Ich doświadczenie w dietoterapii IBS pozwala skutecznie zredukować objawy i poprawić komfort życia bez zbędnych ograniczeń dietetycznych.

Z dietetykiem w Made By Diet® dowiesz się:

  • Jakie produkty faktycznie Ci szkodzą, a które możesz jeść bez obaw - bez niepotrzebnych restrykcji, które tylko komplikują życie.
  • Jak uniknąć niedoborów składników odżywczych, zwłaszcza żelaza i witamin z grupy B, które często są problemem u osób z IBS.
  • Jak jeść smacznie i zdrowo, bez stresu i ciągłego analizowania składu każdego posiłku.
  • Jak dopasować dietę do Twojego stylu życia - bez względu na to, czy jesteś osobą aktywną, pracujesz nieregularnie czy często podróżujesz.

Nie musisz eksperymentować na sobie! Skorzystaj z pomocy specjalisty i zobacz, jak dobrze dobrana dieta może zmienić Twoje życie.

8. Bibliografia

  1. Monash University FODMAP Diet Guide
  2. Efficacy of a low FODMAP diet in irritable bowel syndrome: systematic review and network meta-analysis. Black CJ, Staudacher HM, Ford AC. Gut. 2022 Jun;71(6):1117-1126. doi: 10.1136/gutjnl-2021-325214. Epub 2021 Aug 10. PMID: 34376515
  3. Współczesna dietoterapia, Lange Ewa, Włodarek Dariusz, PZWL, Warszawa 2022
  4. Dietetyka kliniczna , Marian Grzymisławski, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019