Hiperkaliemia to zaburzenie gospodarki elektrolitowej powstałe na skutek nadmiernego wzrostu stężenia potasu w surowicy. W zaawansowanej postaci stan ten jest bezpośrednim zagrożeniem życia. Dlatego wczesne rozpoznanie i wdrożenie właściwego leczenia jest kluczem do zapobiegania groźnym powikłaniom.
Nie ma uniwersalnej definicji hiperkaliemii. Przyjmuje się, że wartość prawidłowa potasu w surowicy wynosi 3,5-5,1 mmol/l dla osoby dorosłej. Jednak wg wytycznych Polskiej i Europejskiej Rady Resuscytacji za bezpieczny poziom potasu uznaje się wartość do 5,5 mmol/l. Stan ten określany jest normokaliemią. Natomiast w przypadku przekroczenia bezpiecznych wartości mamy do czynienia z hiperkaliemią. W zależności od poziomu zaawansowania wyróżnia się jej trzy stadia:
- zawartość potasu w surowicy na poziomie 5,5-5,9 mmol/l - hiperkaliemia łagodna;
- zawartość potasu w surowicy na poziomie 6,0-6,4 mmol/l - hiperkaliemia umiarkowana;
- zawartość potasu w surowicy na poziomie > 6,5 mmol/l - hiperkaliemia ciężka.
Charakterystyczne dla każdej postaci hiperkaliemii jest nasilenie objawów.
Nadmierne stężenie potasu w surowicy prowadzi do zaburzeń elektrolitowych. W zależności od postaci hiperkaliemii mamy do czynienia z różnym natężeniem objawów. W łagodnej postaci zaburzeń dolegliwości są nieznaczne i łagodne. Natomiast w przypadku umiarkowanej lub ciężkiej hiperkaliemii chory doświadcza wielu objawów ze strony centralnego układu nerwowego, układu mięśniowego i układu sercowo-naczyniowego. Najczęściej diagnozowane objawy nadmiaru potasu w surowicy:
- zmniejszenie siły mięśniowej;
- częste skurcze mięśni;
- częste mrowienie w kończynach;
- porażenie wiotkie;
- szybkie męczenie i brak tchu;
- trudności w oddychaniu;
- wolne i nieregularne tętno;
- ogólne osłabienie;
- apatia i nadmierna senność;
- splątanie i zdezorientowanie;
- trudności w koncentracji.
Przyczyny hiperkaliemii są złożone. Do najczęstszych należą: leczenie inhibitorami ACE, długotrwałe przyjmowanie niektórych środków farmakologicznych (Q-blokerów, niesterydowych leków przeciwzapalnych, diuretyków, digoksyny, sukcynylocholiny), cukrzyca, choroby wątroby, niewydolność nerek, kwasica metaboliczna, zaburzenia wydzielania wewnętrznego (choroba Addisona), rozległe urazy oparzeniowe, przetoczenie krwi, której ilość przekracza objętość krwi pacjenta. Hiperkaliemia może być również skutkiem nadmiernego przyjmowania suplementów diety zawierających potas.
Hiperkaliemia to poważne zaburzenie elektrolitowe o dużej dynamice rozwoju powikłań. Jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia, a śmiertelność w zależności od źródeł waha się od 35% do nawet 67%. Wynika to bardzo częstego ze współwystępowania hiperkaliemii z innymi chorobami, maskującymi objawy niebezpiecznego wzrostu stężenia potasu. Dlatego w przypadku trudności z zebraniem wywiadu i podejrzeniem stanu hiperkaliemii kluczowe jest przeprowadzenie EKG. Nadmierny wzrost stężenia potasu w surowicy prowadzi do zaburzenia pracy serca, co jest widoczne w rutynowym badaniu.
