Obecnie w Polsce, jak i w innych europejskich krajach obserwujemy wzrost populacji osób starszych. Pojęcie „starości” łączy się z jednej strony z życiową mądrością, doświadczeniem, cierpliwością; z drugiej zaś z obniżeniem sprawności fizycznych i psychicznych. To niejednokrotnie utrudnia codzienną komunikację z seniorami.
Osoby starsze z biegiem czasu, stają się bardziej akceptujące, a mniej oceniające w stosunku do siebie, innych ludzi, a także wielu sytuacji życiowych. W trudnych momentach zachowują równowagę psychiczną, pogodę ducha, cierpliwość i pokorę. Jest to też często czas powolnego wyciszania się, obniżenia tempa życia, koncentracji na własnym wnętrzu, porządkowaniu spraw i bilansowaniu życia. Jak pokonać te psychologiczne bariery i zadbać o porozumienie międzypokoleniowe z seniorami?
Droga do właściwego porozumienia to przestrzeganie kilku ważnych zasad, m.in.
- traktowanie rozmówcy podmiotowo, indywidualnie i z szacunkiem;
- dostosowanie poziomu rozmowy do wykształcenia rozmówcy z uwzględnieniem ograniczeń np. wynikających z choroby czy niepełnosprawności;
- przyjęcie perspektywy mówiącego czyli tzw. empatia oraz umiejętność słuchania;
- wystrzeganie się stereotypów;
- powstrzymanie się od osądów, krytyki, narzucania własnych opinii, rozkazywania
Najczęstsze bariery w komunikacji z osobami powyżej 60 roku życia oraz praktyczne wskazówki jak można je pokonać:
Najczęstsze bariery w komunikacji z osobami powyżej 60 roku życia oraz praktyczne wskazówki jak można je pokonać.
Bariera komunikacyjna | Jak rozmawiać |
Obniżenie sprawności sensorycznej | dostosowanie siły głosu i dykcji do potrzeb osoby starszej. Ważna jest prostota wypowiedzi. |
Rozbudowane narracje, dygresyjność wypowiedzi, liczne wspomnienia | Wspomnienia osób starszych wiążą się ze zmianami, które dokonują się w pamięci. Zjawisko to pomaga w uzyskaniu pozytywnej integracji całego życia. Jeśli pojawia się duża dygresyjność to ukierunkowujmy temat rozmowy poprzez zadawanie pytań ułatwiających powrót do właściwego wątku. |
Obniżenie funkcji poznawczych: orientacji, uwagi, funkcji językowych, pamięci, trudności z zapamiętywaniem | Należy powtarzać informacje istotne i zapisywać na kartce to, co wymaga zapamiętania. Należy poprosić o podsumowanie lub powtórzenie tego, co mówimy. Można posługiwać się obrazkami, pomocami wizualnymi, kalendarzem itp. |
Zaburzenia myślenia takie jak: urojenia (fałszywe sądy) | Należy przyjąć neutralne stanowisko w stosunku do fałszywych sądów. Nie polemizować z nimi, nie próbować udowadniać, że są fałszywe ani nie potwierdzać, że są prawdziwe. |
Osoba wyniosła, konfrontacyjna | Trzymaj się faktów, bądź rzeczowy. Nie podejmuj wyzwania, nie podważaj tego, co mówi rozmówca. Zamiast formułowania stwierdzeń, zadawaj pytania. Szukaj elementów wspólnych i podobieństw. |
Osoba wycofana, niechętna do współpracy | Zadawaj pytania konkretne, potem proś o opinie i rozwinięcie wypowiedzi. Przybliż się w stronę rozmówcy, ale nie za blisko. Na początku rozmowy więcej mów od siebie, by osoba poczuła się bezpieczniej. |
Trudne emocje, które przeżywa osoba np. lęk, smutek, rozpacz. | Należy stworzyć atmosferę zrozumienia, akceptacji i wsparcia. Unikaj dawania rad, zaprzeczania uczuciom, kwestionowania przekonań religijnych. |
Uszkodzenie słuchu | Należy mówić wyraźnie, powoli, głośno. Jak mamy wątpliwości czy osoba zrozumiała, należy napisać na kartce dużymi literami, to co chcemy, by dana osoba wiedziała. |
Uszkodzenie wzroku | W komunikacji z osobami słabo widzącymi należy poinformować ich o swojej obecności, za każdym razem się przedstawić. Należy rozmawiać w takim miejscu, w którym nie ma hałasu, upewnić się czy nie razi jej światło. Używać należy konkretnych określeń dotyczących położenia przedmiotów i kierunków. Po zakończeniu rozmowy należy dać wyraźny sygnał słowny lub uściśnięcie dłoni na pożegnanie. |
Informacje użyte do artykułu pochodzą z materiałów przygotowanych przez NIZP-PZH w ramach realizacji projektu NPZ 2016-2020: Promocja zdrowego i aktywnego starzenia się, pt.: Edukacja zdrowotna w profilaktyce urazów i w promocji bezpieczeństwa
RMF 24