Obecnie w Polsce, jak i w innych europejskich krajach obserwujemy wzrost populacji osób starszych. Pojęcie „starości” łączy się z jednej strony z życiową mądrością, doświadczeniem, cierpliwością; z drugiej zaś z obniżeniem sprawności fizycznych i psychicznych. To niejednokrotnie utrudnia codzienną komunikację z seniorami.

Osoby starsze z biegiem czasu, stają się bardziej akceptujące, a mniej oceniające w stosunku do siebie, innych ludzi, a także wielu sytuacji życiowych. W trudnych momentach zachowują równowagę psychiczną, pogodę ducha, cierpliwość i pokorę. Jest to też często czas powolnego wyciszania się, obniżenia tempa życia, koncentracji na własnym wnętrzu, porządkowaniu spraw i bilansowaniu życia. Jak pokonać te psychologiczne bariery i zadbać o porozumienie międzypokoleniowe z seniorami?

Droga do właściwego porozumienia to przestrzeganie kilku ważnych zasad, m.in.

- traktowanie rozmówcy podmiotowo, indywidualnie i z szacunkiem;

- dostosowanie poziomu rozmowy do wykształcenia rozmówcy z uwzględnieniem ograniczeń np. wynikających z choroby czy niepełnosprawności;

- przyjęcie perspektywy mówiącego czyli tzw. empatia oraz umiejętność słuchania;

- wystrzeganie się stereotypów;

- powstrzymanie się od osądów, krytyki, narzucania własnych opinii, rozkazywania

 Najczęstsze bariery w komunikacji z osobami powyżej 60 roku życia oraz praktyczne wskazówki jak można je pokonać:

Najczęstsze bariery w komunikacji z osobami powyżej 60 roku życia oraz praktyczne wskazówki jak można je pokonać.

Bariera komunikacyjnaJak rozmawiać
Obniżenie sprawności sensorycznejdostosowanie siły głosu i dykcji do potrzeb osoby starszej. Ważna jest prostota wypowiedzi.
Rozbudowane narracje, dygresyjność wypowiedzi, liczne wspomnieniaWspomnienia osób starszych wiążą się ze zmianami, które dokonują się w pamięci. Zjawisko to pomaga w uzyskaniu pozytywnej integracji całego życia. Jeśli pojawia się duża dygresyjność to ukierunkowujmy temat rozmowy poprzez zadawanie pytań ułatwiających powrót do właściwego wątku.
Obniżenie funkcji poznawczych: orientacji,  uwagi, funkcji językowych,  pamięci, trudności z zapamiętywaniemNależy powtarzać informacje istotne i zapisywać na kartce to, co wymaga zapamiętania. Należy poprosić o podsumowanie lub powtórzenie tego, co mówimy. Można posługiwać się obrazkami, pomocami wizualnymi, kalendarzem itp.
Zaburzenia myślenia takie jak: urojenia (fałszywe sądy)Należy przyjąć neutralne stanowisko w stosunku do fałszywych sądów. Nie polemizować z nimi, nie próbować udowadniać, że są fałszywe ani nie potwierdzać, że są prawdziwe.
Osoba wyniosła, konfrontacyjnaTrzymaj się faktów, bądź rzeczowy. Nie podejmuj wyzwania, nie podważaj tego, co mówi rozmówca. Zamiast formułowania stwierdzeń, zadawaj pytania. Szukaj elementów wspólnych i podobieństw.
Osoba wycofana, niechętna do współpracyZadawaj pytania konkretne, potem proś o opinie i rozwinięcie wypowiedzi. Przybliż się w stronę rozmówcy, ale nie za blisko. Na początku rozmowy więcej mów od siebie, by osoba poczuła się bezpieczniej.
Trudne emocje, które przeżywa osoba np. lęk, smutek, rozpacz.Należy stworzyć atmosferę zrozumienia, akceptacji i wsparcia. Unikaj dawania rad, zaprzeczania uczuciom, kwestionowania przekonań religijnych.
Uszkodzenie słuchuNależy mówić wyraźnie, powoli, głośno. Jak mamy wątpliwości czy osoba zrozumiała, należy napisać na kartce dużymi literami, to co chcemy, by dana osoba wiedziała.
Uszkodzenie wzrokuW komunikacji z osobami słabo widzącymi należy poinformować ich o swojej obecności, za każdym razem się przedstawić. Należy rozmawiać w takim miejscu, w którym nie ma hałasu, upewnić się czy nie razi jej światło. Używać należy konkretnych określeń dotyczących położenia przedmiotów i kierunków. Po zakończeniu rozmowy należy dać wyraźny sygnał słowny lub uściśnięcie dłoni na pożegnanie.

Informacje użyte do artykułu pochodzą z materiałów przygotowanych przez NIZP-PZH w ramach realizacji projektu NPZ 2016-2020: Promocja zdrowego i aktywnego starzenia się, pt.: Edukacja zdrowotna w profilaktyce urazów i w promocji bezpieczeństwa