Zakażenia układu moczowego (ZUM) są najczęściej efektem kolonizacji drobnoustrojów drogą wstępującą, rzadziej krwiopochodną lub limfatyczną. Ze względu na budowę anatomiczną ZUM zdecydowanie częściej rozwija się u kobiet. Głównym czynnikiem etiologicznym, bo aż w 70−95% przypadków jest bakteria E. coli, w pozostałych 5% Enterobacteriaceae i Staphylococcus saprophyticus.
Aby rozpoznać ZUM, należy wziąć pod uwagę objawy kliniczne i wyniki badań laboratoryjnych z uwzględnieniem, co bardzo istotne, posiewu moczu, którego dodatni wynik jest warunkiem rozpoznania ZUM.
Ze względu na stosunki anatomiczne dróg moczowych zapalenia występują znamiennie częściej u kobiet. Ostre objawy pod postacią częstomoczu, parć naglących, bólu w okolicy podbrzusza, sugerują zakażenie, które zwykle występuje pod trzema postaciami:
- ostrego zapalenia pęcherza moczowego
- ostrego zapalenia cewki moczowej
- zapalenia pochwy, wywołane najczęściej przez Candida spp. bądź Trichomonas vaginalis.
Szczegółowy wywiad oraz dokładne badanie fizykalne pozwalają z dużym prawdopodobieństwem na rozróżnienie pomiędzy tymi trzema jednostkami chorobowymi. U chorych, które prezentują takie objawy, jak częstomocz, parcia naglące, ból w okolicy podbrzusza, które miały ostatnio wykonywane zabiegi na pęcherzu moczowym, z dużym prawdopodobieństwem można rozpoznać ostre zapalenia pęcherza moczowego.
Postawienie ostatecznego rozpoznania ułatwiają badania dodatkowe. W każdym przypadku podejrzenia ZUM wskazane jest wykonanie badania ogólnego moczu oraz posiewu (jako dodatni traktujemy gdy miano bakterii jest >103 bakterii/ml badanego moczu w przypadku współistnienia objawów). Ropomocz występuje u większości kobiet z ostrym zapaleniem pęcherza moczowego i cewki moczowej.
U kobiet, które nie mają powikłań, ostrym zapaleniem pęcherza moczowego i cewki moczowej prawie w 95% przypadków patogenem ZUM jest bakteria E. coli wrażliwa na większość dostępnych antybiotyków i sulfonamidów. W przypadku zapalenia cewki lub pochwy, bądź jeśli istnieją wątpliwości dotyczące prawidłowej diagnozy, wskazane jest badanie ginekologiczne oraz badanie miednicy mniejszej.
Większość́ pacjentów z zapaleniem dolnych dróg moczowych może być́ leczona ambulatoryjnie. Decyzja o hospitalizacji zależy przede wszystkim od stanu klinicznego. Zalecanym standardem postepowania jest pobranie moczu do badań i niezwłoczne rozpoczęcie terapii empirycznej lekiem doustnym. Czas leczenia od 3-5 dni w lekkich postaciach, do 7-10 dni w ciężkich przypadkach. Po otrzymaniu wyniku badania mikrobiologicznego zaleca się modyfikację, lub utrzymanie dotychczasowego leczenia zgodnie z antybiogramem.
Pomocne w leczeniu oraz zapobieganiu nawrotom ZUM są preparaty roślinne, zwłaszcza zawierające żurawinę. Powodują one optymalizację pH moczu, ponadto żurawina podobnie jak D-mannoza ma udowodnione właściwości antyadhezyjne, co utrudnia bakteriom "przyczepianie" się do nabłonka dróg moczowych. Owoce żurawiny mają również działanie antyoksydacyjne. Stąd to właśnie ją najczęściej stosuje się w profilaktyce i leczeniu infekcji dróg moczowych. Innymi substancjami wykorzystywanymi w profilaktyce ZUM są wyciągi z pietruszki, dyni zwyczajnej, czy wierzbownicy drobnokwiatowej, które wywierają moczopędny wpływ, powodując mechaniczne wypłukiwanie drobnoustrojów z dróg moczowych.
Ponadto istotne jest:
- przestrzeganie higieny osobistej,
- przyjmowanie należnej ilości płynów
- częste i całkowite opróżnianie pęcherza moczowego, oddawanie moczu po stosunku płciowym i przed nocnym spoczynkiem
- unikanie zaparć́, leczenie wszelkich wad anatomicznych/czynnościowych
- regularna kontrola nefrologiczna/urologiczna w przypadku wady układu moczowego
- w okresie posmenopauzalnym stosowanie kremów dopochwowych z estrogenami, które przez zmianę pH hamują namnażanie się̨ bakterii patogennych w przedsionku pochwy, przez co zmniejszają nawrotowość infekcji.
